İsrail – Hamas anlaşması |

İsrail ve Hamas, Trump’ın açıkladığı Gazze Barış Planı’nın ilk aşaması için anlaştı. Ancak bu aşamada konuşulmayan çok daha ciddi başlıklar var. Peki, bunlar neler, sonraki aşamalar nasıl olacak, belirsizlikler ve uyuşmazlıklar çözülebilir mi?

HABER MERKEZİ – ABD Başkanı Donald Trump 29 Eylül’de İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu ile yaptığı görüşmenin ardından 20 maddelik Gazze Barış Planı’nı duyurdu. Bundan birkaç gün önce Trump, aralarında Hamas’a açık destek veren Katar ve Türkiye’nin de bulunduğu Arap ve Müslüman ülkelerin liderleriyle bir araya gelmiş ve onların bu planı kabul etmesini sağlamıştı.

Trump’ın planı çerçevesinde İsrail ile Hamas arasında Mısır’ın Şarm el Şeyh kentinde Pazartesi günü başlayan dolaylı görüşmeler, anlaşmayla bitti. Görüşmelerin üçüncü gününde ABD, Mısır, Katar ve Türkiye’den heyetlerin de dahil olmasıyla taraflar arasında Trump’ın planının öngördüğü ilk aşama için anlaşma sağlandı.

Trump duyurdu | Hamas ve İsrail Gazze Planı’nın ilk aşamasında anlaştı

İLK AŞAMANIN BELİRSİZLİKLERİ

İlk aşamada atılması öngörülen ve mutabakata varılan başlıklar böyleyken, kalıcı bir barışın sağlanması için Trump’ın açıkladığı planının tam olarak başarıya ulaşması konusunda ise belirsizlikler bulunuyor.

Belirsizliklerin bir kısmı bizzat anlaşmaya varılan ilk aşamayla ilgili.

İsrail’in nereye kadar çekileceği, insani yardımların Gazze’ye ulaşmasının ne derece mümkün olacağı ve tarafların karşılıklı ateşkes konumlarını koruyup koruyamayacağı konuları hassasiyetle takip ediliyor. Bir diğer önemli konu, Hamas’ın yanı sıra onunla hareket eden İslami Cihad ve diğer bazı silahlı grupların anlaşmaya ne derece riayet edecekleri.

İlk aşamada en sorunsuz atılması beklenen adım ise, Hamas’ın rehineleri teslim etmesi. Ancak burada da Hamas’ın daha önce yaptığı gibi, teslim törenleri yapıp yapmayacağı ve bunu propaganda mazlemesi olarak kullanıp kullanmayacağı da gerilimin seyrini belirleyebilir.

BARGUTİ SERBEST BIRAKILACAK MI?

Filistinli tutukluların serbest bırakılması konusu, Pazartesi’den beri yürütülen görüşmelerin en çetrefilli başlıklarından biriydi. Trump’ın planında şöyle deniyordu: İsrail, 7 Ekim 2023’ten sonra gözaltına alınan 1700 Gazzeliyi — kadınlar ve çocuklar dahil — serbest bırakacaktır. Hayatta olmayan her İsrailli rehinenin kalıntıları için, İsrail 15 ölü Gazzelinin kalıntılarını teslim edecektir.“

Şarm el Şeyh’teki görüşmelerde Hamas serbest bırakılmasını istediği tutuklulularla ilgili bir liste sundu. Listede mevcut Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas’ın başında bulunduğu El Fetih örgütünün önde gelen isimlerinden Merwan Barguti ile sol görüşe sahip Filistin Halk Kurtuluş Cephesi’nin liderlerinden Ahmed Saadet de bulunuyor. Barguti, El Fetih’ten istifa etmiş ve daha kapsayıcı bir milli cephenin kurulmasını savunmuştu. Hamas’ın listesinde yer verdiği bu iki isim ve benzerlerinin İsrail tarafından serbest bırakılıp bırakılmayacağı belirsiz. Kamuoyuna yansıyan bilgilere göre, İsrail sıcak bakmıyor. Nitekim daha önceki görüşmelerde de 25 yıldan fazla süredir tutuklu olan Barguti’nin ismi gündeme gelmiş ve İsrail reddetmişti.

HAMAS SİLAHLARI BIRAKACAK MI?

Dikkat çekilen bazı belirsizliklerine rağmen İsrail ile Hamas arasında anlaşmaya varılan ilk aşamada ciddi bir sorunun yaşanması beklenmiyor. Bunun için bizzat ABD ile Katar, Mısır ve Türkiye devrede. Ancak en önemli belirsizlikler bundan sonrasına ilişkin. İlk aşamadan sonra ne olacak, Trump’ın planı başarıya ulaşabilecek mi? Bu soruların yanıtları kısmen belli olsa da, önemli boşlukları da içeriyor.

En önemli gerilim noktalarından biri, ilk aşama görüşmelerinde gündeme gelmeyen, ama bundan sonra gelmesi kaçınılmaz olan Hamas’ın silahsızlanması ve İsrail’in Gazze’den çekilmesi konusu.

İsrail, Hamas tamamen silahsızlandırılmadan ve Gazze de silahlardan arındırılmadan tümden çekilmeyi kabul etmiyor. Trump’ın planına göre de, İsrail’in tümden çekilmesi bu iki şartın yerine getirilmesine bağlı.

Hamas ise, İsrail tamamen çekilmeden, kalıcı bir ateşkes sağlanmadan ve Gazze’nin yönetimi Gazzelilere teslim edilmeden silahları bırakmayacağını bizzat Mısır’daki ilk aşama görüşmeleri sırasında da birkaç kez deklare etti.

Tarafların bu tutumları ilk aşamada da, sonraki aşamalarda da en önemli düğüm noktasını oluşturuyor. İlk aşamada Hamas, İsrail’in saldırmayacağını ve ateşkese sadık kalacağına ilişkin garanti isteyince, arabulucu ülkeler Katar, Mısır ve Türkiye Trump’a başvurdu ve Trump garantör oldu. Bu durumda Hamas arabulucu ülkelere, arabulucu ülkeler de Trump’ın sözüne bel bağlıyor.

İsrail ise, arabulucu ülkelere güvenmiyor; Katar ve Türkiye’nin Hamas’ın destekçileri olduğundan emin. Ama şimdilik Trump’ın garantörlüğünü esas alıyor ve en önemlisi Trump’ın baskısına boyun eğmek zorunda kalmış görünüyor. Bu durumda, şimdilik frenlenen İsrail’in tutumu, Hamas’ın bundan sonra nasıl bir tutum alacağına da bağlı. Hamas silahsızlanmayı reddederse veya Trump’ın planına göre hareket etmezse, kırılgan sürecin ilerleme şansı zor olacak.

GAZZE’NİN GELECEĞİ: OLMAYAN TAKVİM, UYUŞMAZLIKLAR, BELİRSİZLİKLER

Bir diğer belirsizlik konusu, Gazze’nin geleceğiyle ilgili. Trump’ın açıkladığı plana göre, Hamas silahları bırakacak, Gazze silahsızlandırılacak ve bir geçiş yönetimi kurulacak.

Trump’ın planında Gazze’nin geleceğiyle ilgili net olan tek bir husus var; o da Hamas’ın Gazze’nin geleceğinde yer almayacağı. Bu, İsrail’in arzuladığı bir şey ama Trump’ın planını kabul etmekle birlikte Hamas’ın ayak dirediği bir konu.

Hamas, Gazze yönetimini yalnızca Filistin yönetimi tarafından denetlenen, Arap ve Müslüman ülkelerin desteklediği bir Filistin teknokrat hükümetine bırakılmasını istiyor. İngiltere eski Başbakanı Tony Blair’in veya Gazze’de yabancı bir yönetimin herhangi bir rol üstlenmesini reddediyor. Hamas ancak tarif ettiği bir teknotrat yönetim kabul edilirse silahlarını teslim edeceğini de ekliyor.

Öbür yandan planı destekleyen Türkiye, Katar ve bazı Arap ülkeleri de, Trump’ın planında öngörülen hususların Filistin devletinin bağımsızlığına yol açması gerektiğini savunuyor.

Buna karşın, Netanyahu Filistin devleti fikrine karşı olduğunu ve bunun asla gerçekleşmeyeceğini söylüyor.

Trump’ın planına göre, iş başına gelecek bir geçiş hükümeti, ancak büyük reformlar yapıldıktan sonra Gazze’nin yönetimini Filistin Yönetimi’ne devredecek. Bu, tamamen belirsiz bir takvim ve tarafların reformlardan neyi anladığına göre değişen bir durumu ifade ediyor. Trump ve Netanyahu için reform, Gazze’nin silahlardan arındırılması, Hamas’ın tamamen bölgeden çıkarılması ve Gazze’nin Ortadoğu’nun Rivierası haline getirilmesini ifade ediyor. Ama Hamas için Araplardan oluşan teknotrat bir yönetim ve Gazzelilerin kendi kaderlerini tayin edebilecekleri şartların oluşması, reform kabul edilebilir. Burada ciddi anlaşmazlıklar bulunuyor.

Gazze için ‘Kosova modeli’ iddiası | Blair liderliğinde ‘Gazze Uluslararası Geçiş Otoritesi’