İngiltere, Fransa ve İngiltere, İran ile yürütülen nükleer müzakerelerde sonuç çıkmayınca, BM Güvenlik Konseyi’nden yaptırım sürecini başlatmasını istedi. ABD, bu adımı memnuniyetle karşıladı ve İran’la görüşmeye hazır olduğunu, ancak İran’ın asla nükleere sahip olamayacağını duyurdu. İran ise tepkili ve yaptırım girişiminin siyasi amaçlı olduğunu savundu.
HABER MERKEZİ – Tahran’ın nükleer programı nedeniyle gerginliğin yeniden tırmanmasıyla birlikte Avrupa Birliği Troikası (Almanya, Fransa, İngiltere – E3), 2015’te varılan anlaşmayla kaldırılan İran’a yönelik büyük çaplı BM yaptırımlarını yeniden yürürlüğe koyma sürecini başlattı.
Bu hamle, 30 gün içinde yaptırımların geri getirilmesiyle sonuçlanabilecek bir geri tepme (snapback) mekanizmasını tetikleyecek.
2015 anlaşmasına taraf olan üç ülke, iki hafta önce İran’ın ağustos sonuna kadar “diplomatik çözüm” konusunda anlaşmaya varmaması halinde bunu yapmaya hazır olduklarını bildirmişti.
İran Dışişleri Bakanlığı, söz konusu hamlenin Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı ile devam eden süreci “ciddi şekilde baltalayacağını” belirtmiş, bunun “provokatif ve gereksiz bir tırmanış” olduğunu ve “uygun tepkilerle karşılanacağını” söylemişti.
TRUMP ANLAŞMADAN ÇEKİLMİŞTİ
İran ile ABD, İngiltere, Fransa, Almanya, Çin ve AB arasında BM destekli bir anlaşmayla yıllardır uygulanan ekonomik yaptırımlar, İran’ın nükleer programına getirilen kısıtlamalar karşılığında kaldırıldı.
Ancak Donald Trump’ın 2018’de ilk döneminde ABD’yi anlaşmadan çekip nükleerle ilgili yaptırımları yeniden uygulamaya koymasının ardından anlaşma bozuldu. İran buna karşılık nükleer faaliyetlerini artırdı ve bu da yeni bir krize yol açtı.
SNAPBACK NEDİR?
Geri çekme (snapback) hükmü 2015 anlaşmasına dahil edilmiş olup, bir katılımcının, İran’ın nükleer taahhütlerini yerine getirmede önemli ölçüde başarısız olduğuna inanması halinde, BM Güvenlik Konseyi’ne bildirimde bulunarak yaptırımları geri getirme sürecini başlatmasına olanak tanıyor.
E3’TEN BM GÜVENLİK KONSEYİ’NE MEKTUP
E3 olarak bilinen İngiltere, Fransa ve Almanya, Perşembe günü Güvenlik Konseyi’ne gönderdikleri bir mektupla bu adımı attı. Konseyin, yaptırımların hafifletilmesine devam edip etmeyeceğine veya süresinin dolmasına izin verip vermeyeceğine karar vermek için 30 günü bulunuyor.
Mektupta, İran’ın 2015 nükleer anlaşmasına uymamasının “açık ve kasıtlı” olduğu belirtiliyor. İran’ın yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyum stokunun -askeri seviyeye yakın saflaştırılmış uranyum- “sivil açıdan hiçbir gerekçesi” olmadığı ve nükleer programının “uluslararası barış ve güvenliğe açık bir tehdit oluşturmaya devam ettiği” belirtiliyor.
E3, önümüzdeki 30 gün boyunca İran’la “taahhütlerine uymasını sağlamak için ciddi diplomatik çabalar” konusunda görüşmeye devam edeceklerini söyledi.
ABD’DEN E3’E DESTEK, İRAN’A UYARI
E3 ülkelerinin BM Güvenlik Konseyi’ne mektup göndererek İran hakkında yaptırım sürecini başlatması, ABD tarafından memnuniyetle karşılandı. Marco Rubio, Dışişleri Bakanlığı’nın resmi internet sitesinde yayımlanan açıklamasında, “Amerika Birleşik Devletleri, E3 müttefiklerimizin bu çabadaki liderliğini takdir etmektedir“ dedi. Rubio, İngiltire, Fransa ve Almanya’nın (E3) “İran’ın nükleer taahhütlerini önemli ölçüde yerine getirmediğini açıkça ortaya koymasını“ önemli olduğunu kaydetmekle birlikte, İran’a yönelik yaptırım sürecinin 2019’dan beri başlatılabileceğini de belirtti. Bununla birlikte Rubio, İran’a şu çağrıyı yaptı:
“ABD, İran nükleer sorununa barışçıl ve kalıcı bir çözüm sağlanması amacıyla İran’la doğrudan etkileşime geçmeye hazırdır. İranlı liderleri, ülkelerinin asla nükleer silaha sahip olmamasını sağlamak için gerekli adımları acilen atmaya, barış yolunda yürümeye ve dolayısıyla İran halkının refahını artırmaya çağırıyorum.”
İRAN TEPKİLİ: SİYASİ AMAÇLI
İran Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada ise, İngiltere, Fransa ve Almanya sorumluluklarını yerine getirmemekle suçlandı ve İran’ın nükleer programı gerekçesiyle BM yaptırımlarını yeniden devreye sokma imkanı tanıyan “snapback” mekanizmasını işletmek için BM Güvenlik Konseyi’ne başvurmalarına tepki gösterildi. Açıklamada, söz konusu girişimin “hukuken geçersiz” ve “siyasi amaçlı” olduğu ileri sürüldü.
AB’den snapback uyarısı gelmişti | İran-E3 nükleer görüşmeleri Cenevre’de
