İnsan Hakları Örgütü HENGAW, uluslararası hukukta insanlığa karşı suç kabul edilen Zorla Kaybetmelerin İran’da sistematik olarak, özellikle Kürdistan bölgesinde 1979’dan beri uygulandığını gösteren bir rapor yayımladı. Jin Jiyan Azadî hareketi sonrasında da Zorla Kaybetmeler devam etti. İdam edilen veya gözaltına alınan en az 21 kişinin akıbeti hakkında herhangi bir bilgi bulunmuyor.
HABER MERKEZİ – İnsan Hakları Örgütü HENGAW, İran’da Jin Jiyan Azadî hareketi sonrasında İran’da yaşanan Zorla Kaybetmeler ile ilgili bir rapor yayımladı. İran’ın Zorla Kaybetme stratejisini Kürtlere, Belluclara ve diğer muhalif millet ve gruplara karşı bir araç ve yöntem olarak kullandığı kaydedilen raporda, bu durumun Mollaların iktidara geldiği 1979’dan beri geçerli olduğuna dikkat çekildi.
KÜRDİSTAN’DA ZORLA KAYBETME STRATEJİSİ
“İran İslam Cumhuriyeti’nin zorla kaybetmeler alanındaki sistematik politikasının insanlığa karşı suçun açık bir örneği olduğu” vurgulanan HENGAW’ın raporunda, İran molla rejiminin 1979’da Kürtlere yönelik ilan ettiği Cihad fetvasından bu yana çok sayıda Kürdün gözaltına alındığı, infaz edildiği ve toplu mezarlara gömüldüğü kaydedilerek, bunlara ilişkin tam sayının ise bilinmediğine dikkat çekildi. Bunun nedeni olarak da raporda, İran’ın delilleri sistematik olarak ortadan kaldırması gösterildi. İran’ın Kürtlere yönelik izlediği zorla kaybetme siyaseti raporda şu şekilde anlatıldı:
דÖrneğin, tarihi kanıtlar, Qorveh çevresindeki çöllerde Bahailerin gömüldüğü Qorveh toplu mezarlığında, Demokrat Parti ve Komala üyelerinin de toplu mezarlara gömüldüğünü gösteriyor. Bu durumda, Temmuz 2016’da, zorla kaybetme sürecini tamamlamak isteyen İran İslam Cumhuriyeti, en az yirmi Kürt savaşçının cesedinin bulunduğu bu toplu mezarı bir buldozerle tamamen yıktı ve yerle bir etti.
İran İslam Cumhuriyeti, Kürt siyasi tutukluların zorla kaybedilmesi sürecini hiçbir zaman geçici olarak veya yavaşlatarak durdurmamış, çoğu durumda Kürt siyasi tutuklular, ya kaçırılıp tutuklanma yoluyla, ya da cezaevlerinde tutulma biçimleriyle, ya da herhangi bir bilgi verilmeden kaçırılmaları yoluyla, ve en nihayetinde de bedenlerini teslim etmemeleri veya mezarlarını ailelerine göstermemeleri nedeniyle gerçekleştirilen öldürme ve infazlar yoluyla zorla kaybedilmeler listesine dahil edilmiştir.
Kürdistan dışında, tüm toplumun büyük bir sivil ve siyasi direniş nedeniyle İslam Cumhuriyeti’nin zorla kaybetme sürecinden sistematik ve korkunç bir şekilde muzdarip olduğu bir yer hariç, İslam Cumhuriyeti bu yöntemleri genellikle etnik ve ulusal azınlıkların, Arapların, Belucilerin, Türkmenlerin vb. bastırılmasında değişen yoğunluk derecelerinde siyasi meselelerin yapısal olarak bastırılması için kullanmıştır.”
JIN JIYAN AZADÎ SONRASI KAYIPLAR
HENGAW’ın raporunda Eylül 2022’de Jîna Amînî’nin öldürülmesi sonrasında İran ve Kürdistan bölgesinde başlayan protestolar sırasında ve sonrasında gözaltına alınan ve hala akıbetleri hakkında bilgi bulunamayanalara yönelik bir liste yayımlandı. Liste şöyle:
×Tutuklular
1- Bukanlı Kürt Osman Mamah, Jin Jiyan Azadî hareketi sırasında tutuklandı. Yaklaşık 3 yıl geçmesine rağmen, akıbeti hakkında hiçbir bilgi edinilemedi.
2- Mahabadlı Kürt Enwer Ramazanpur, 15 Haziran 2024’te evinin yakınında tutuklandı ve yaklaşık 15 aydır akıbeti hakkında hiçbir bilgi edinilemedi.
İran sınırları dışındaki kayıplar
1- “Jakan Baran” olarak bilinen, Malekşahi, İlamlı bir şair ve Hengaw üyesi olan Hüseyin Bagheri, Türkiye’ye seyahat ederken ortadan kayboldu ve akıbeti hakkında hiçbir bilgi edinilemedi. Hengaw, İran Devrim Muhafızları Ordusu’na bağlı kaçakçıların zorla kaybolmasından sorumlu olduğunu belirtti.
Cenazeleri teslim edilmeyen ve zorla kaybetmeye maruz kalan idam edilmiş siyasi tutuklular
1- İsrail adına casusluk yaptığı suçlamasıyla 28 Aralık 2023 tarihinde Urmiye Merkez Cezaevi’nde idam edilen Urmiyeli Türk siyasi tutuklu Nasim Namazi.
2- İsrail adına casusluk yaptığı suçlamasıyla 27 Aralık 2023 akşamı Urmiye Merkez Cezaevi’nde idam edilen Urmiyeli Kürt Aram Hanare.
3- İsrail adına casusluk yaptığı suçlamasıyla 27 Aralık 2023 akşamı Urmiye Merkez Cezaevi’nde idam edilen Urmiyeli Kürt Aram Ömer Bardiani.
4- İsrail adına casusluk yaptığı suçlamasıyla 27 Aralık 2023 akşamı Urmiye Merkez Cezaevi’nde idam edilen Urmiyeli Kürt Rahman Parhazo.
5- İran Kürdistanı Komala Partisi’ne üye olmak ve “İsrail adına casusluk yapmak” suçlamasıyla 29 Ocak 2024’te Karaj’deki Qezl-Hesar Hapishanesi’nde idam edilen Kamyaran doğumlu Kürt siyasi tutuklu Pejman Fatehi.
6- İran Kürdistanı Komala Partisi’ne üye olmak ve “İsrail adına casusluk yapmak” suçlamasıyla 29 Ocak 2024’te Karaj’deki Qezl-Hesar Hapishanesi’nde idam edilen Mahabadlı Kürt siyasi tutuklu Mohsen Mazlum.
7- İran Kürdistanı İşçi Partisi’ne üye olmak ve “İsrail adına casusluk yapmak” suçlamasıyla 29 Ocak 2024’te Karaj’deki Qezl-Hesar Hapishanesi’nde idam edilen Bukanlı Kürt siyasi tutuklu Vafa Azarbar.
8- Dehgolan’dan (Dilan) Kürt siyasi tutuklu Muhammed Faramarzi, 29 Ocak 2024’te İran Kürdistan İşçi Partisi’ne üye olmak ve “İsrail adına casusluk yapmak” suçlamasıyla Kerec’deki Qezl-Hesar Cezaevi’nde idam edildi.
9- Urmiye Merkez Cezaevi’nde “Kürdistan İşçi Partisi’ne üye olmak ve işbirliği yapmak” suçlamasıyla idam edilen Çaldaran’dan Kürt siyasi tutuklu Hamid Hüseyinnejad Heydaranlu.
10- Gilak tutuklusu ve Nowshahr sakini Muhsin Langarneşin, 30 Nisan 2025’te Karaj’deki Qezl-Hesar Hapishanesinde “İsrail adına casusluk” suçlamasıyla idam edildi.
11- Fars vatandaşı ve Tahran sakini Pedram Medeni, 28 Mayıs 2025’te Karaj’deki Qezl-Hesar Hapishanesinde “İsrail adına casusluk” suçlamasıyla idam edildi.
12- Fars vatandaşı ve Tahran sakini Esmail Fikri, 16 Haziran 2025’te Karaj’deki Qezl-Hesar Hapishanesinde “İsrail adına casusluk” suçlamasıyla idam edildi.
13- Fars vatandaşı ve İsfahanlı olan Mecid Musaibi, 22 Haziran 2025’te “İsrail adına casusluk yapmak” suçlamasıyla İsfahan Merkez Cezaevi’nde idam edildi.
14- Tahran’da ikamet eden Fars vatandaşı Muhammed Emin Mahdavi Şeyesteh, 23 Haziran 2025’te Kerec’deki Qezl-Hesar Hapishanesi’nde “İsrail adına casusluk “suçlamasıyla idam edildi.
15- Serdeşt’li Kürt siyasi tutuklu İdris Ali, 24 Haziran 2025’te Urmiye Merkez Hapishanesi’nde “İsrail adına casusluk” suçlamasıyla idam edildi.
16- Serdeşt’li Kürt siyasi tutuklu Azad Şücai, 24 Haziran 2025’te Urmiye Merkez Hapishanesi’nde “İsrail adına casusluk” suçlamasıyla idam edildi.
17- Kürdistan Bölgesi Süleymaniyeli Kürt siyasi tutuklu Rasul Ahmed Rasul, 24 Haziran 2025’te Urmiye Merkez Hapishanesi’nde “İsrail adına casusluk” suçlamasıyla idam edildi.
18- 6 Ağustos 2025’te Kerec’deki Qezl-Hesar Hapishanesi’nde “IŞİD üyeliği” suçlamasıyla idam edilen Cavanrudlu din adamı Mehdi Asgharzadeh.
19_ 6 Ağustos 2025’te Kerec’deki Qezl-e Hassar Hapishanesi’nde “İsrail adına casusluk” suçlamasıyla idam edilen Tahranlı siyasi tutuklu ve Fars vatandaşı Roozbeh Vadi.
