Fransa ile Yeni Kaledonya arasında Bougival’de imzalanan yeni kurumsal gelecek anlaşması, adaya özel vatandaşlık, egemenlik yetkilerinin devri ve çifte vatandaşlık gibi yenilikler getiriyor. 2026’da halk oylamasına gidilecek.
HABER MERKEZİ – Fransa’nın Bougival kentinde, Yeni Kaledonya’nın geleceğine dair 10 gün süren müzakereler sonucunda tarihi bir anlaşma imzalandı. Paris yakınlarında yürütülen görüşmelerin ardından varılan anlaşma, Kaledonya’ya özgü bir vatandaşlık oluşturulmasını ve bazı egemenlik yetkilerinin aşamalı biçimde devredilmesini öngörüyor.
Yeni Kaledonya’nın kurumsal statüsünü düzenleyen 13 sayfalık metin, adanın siyasi yapısını yeniden şekillendirecek. Taraflar, Fransa’ya bağlı fakat özel statülü bir “Yeni Kaledonya Devleti” kurulmasında uzlaştı.
MACRON: GÜVENİN BİR TERCİHİ
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, sosyal medya platformu X’te yaptığı paylaşımda bu anlaşmayı “güvenin bir tercihi” olarak nitelendirdi. Fransa Denizaşırı Topraklar Bakanı Manuel Valls ise, uzlaşıyı “akıllıca” bulduğunu belirterek, anlaşmanın Fransa ile ada başkenti Nouméa arasında bağı sürdürürken, Yeni Kaledonya’ya daha fazla egemenlik tanıdığını ifade etti.
2024 AYAKLANMALARININ ARDINDAN GELDİ
2024 baharında Fransız hükümetinin yerel seçimlerdeki seçmen listesini genişletme girişimi üzerine patlak veren ayaklanmalarda 14 kişi yaşamını yitirmiş, 2 milyar Euro’yu aşan maddi zarar meydana gelmişti. Yerli Kanak halkı bu girişimi, kendi siyasi etkilerini azaltmaya yönelik bir adım olarak değerlendirmişti.
Yeni anlaşma, başta Fransız yanlısı partiler olmak üzere birçok siyasi çevre tarafından “tarihi bir dönüm noktası” olarak tanımlandı. Bu çevreler, anlaşmayla birlikte adada daha istikrarlı bir dönemin başlayacağına ve daha fazla Kaledonyalının seçmen listelerine dahil olacağına dikkat çekti.
SEÇİM VE VATANDAŞLIK DÜZENLEMESİ
Yeni Kaledonya’da 2025 yılı boyunca herhangi bir seçim yapılmayacak. 2026’da gerçekleştirilecek yerel seçimlere yalnızca adada doğmuş olanlar ya da en az 15 yıl kesintisiz ikamet etmiş kişiler katılabilecek. Bu düzenleme, yerli halkın siyasi temsilini güçlendirmeyi amaçlıyor.
Anlaşmanın dikkat çeken başlıklarından biri de çifte vatandaşlık oldu. Buna göre, Kaledonya vatandaşlığına sahip bireyler aynı zamanda Fransız vatandaşlığı da taşıyacak.
Kurulacak “Yeni Kaledonya Devleti”, Fransız Anayasası’na eklenecek ve uluslararası toplum tarafından tanınabilecek bir statüye sahip olacak. Ancak bu yapı, Birleşmiş Milletler’de ayrı bir temsil anlamına gelmeyecek.
EKONOMİK YENİDEN YAPILANMA PLANI
Anlaşmada adanın ekonomik geleceğine dair bir “ekonomik ve mali yeniden yapılanma paktı” da yer alıyor. Ada ekonomisinin temelini oluşturan nikel sektörü için stratejik bir kalkınma planı hazırlanması ve özellikle Kanakların çoğunlukta olduğu kuzeydeki kapalı nikel fabrikalarının yeniden açılması öngörülüyor.
REFERANDUM 2026’DA
Anlaşmanın yürürlüğe girebilmesi için Fransa Parlamentosu’nun iki kanadının 2025 sonunda Versailles’da ortak oturumda toplanarak metni anayasal hâle getirmesi bekleniyor. Ardından Şubat 2026’da Yeni Kaledonya’da bir referandumla halkın onayı alınacak. Mayıs-Haziran 2026’da ise yeni yapıya uygun il meclis seçimlerinin yapılması planlanıyor.
Anlaşmanın onaylanması halinde uluslararası kamuoyunun Fransa bünyesindeki özel statülü Yeni Kaledonya Devleti’ni tanıması bekleniyor.
‘BAĞIMSIZLIKLA BAĞLANTILI BİR BİRLİK MODELİ’
Fransız anayasa hukukçusu Benjamin Morel, bu yapının klasik sömürge sisteminden farklı olarak, “bağımsızlıkla bağlantılı birlik modeli”ne dayandığını ve bir tür “koruma altındaki devlet” statüsünü temsil ettiğini belirtti.
YENİ KALEDONYA’DA ETNİK ÇEŞİTLİLİK ÖN PLANDA
Yaklaşık 270 bin nüfusa sahip Yeni Kaledonya’da Melanezyalı yerli Kanak halkı nüfusun yüzde 40’ını oluşturuyor. Geri kalan kesim Fransız kökenli yerleşimciler (Caldoche), Wallis ve Futuna Adaları’ndan gelen Polinezyalılar, Endonezyalılar, Vietnamlılar ve diğer topluluklardan oluşuyor. Bu çok etnili yapı, adadaki özerklik ve bağımsızlık tartışmalarının temel zeminini oluşturuyor.
