Tacikistan’daki Sancar-Şah kazılarında, Soğd uygarlığının Zerdüştlük inancına ait nadir bir ateş tapınım sahnesi gün yüzüne çıktı. Bu eşsiz duvar resimleri, binlerce yıl öncesinin inanç ritüellerine dair benzersiz ve etkileyici bir pencere açıyor.
HABER MERKEZİ – Tacikistan’ın Pencikent bölgesinde bulunan Sancar-Şah Sarayı’nda, ateşe adanmış kutsal bir töreni betimleyen nadir figüratif duvar resmi parçaları keşfedildi.
Michael Shenkar, Sharof Kurbanov ve Abdurahmon Pulotov’un liderliğindeki ekip tarafından yürütülen kazılar, Soğdların Zerdüştlükle olan derin ve karmaşık bağlarını yeniden gün yüzüne çıkarıyor.
ATEŞİN KUTSAL IŞIĞI VE RAHİPLERİN SIRRI
Yaklaşık 1.5 metreye 2.5 metre boyutlarındaki bu kompozisyonda, büyük ve sabit bir ateş sunağı önünde ilerleyen dört rahip dikkat çekiyor. Üçüncü rahip, günümüzde Zerdüşt inancında hala kullanılan padām adı verilen ritüel ağız örtüsünü takıyor. Bu küçük ama anlamlı detay, Soğdların ateş kültüne dair inançlarının Zerdüştlükle ne denli iç içe olduğunu çarpıcı biçimde kanıtlıyor.
Bir diğer figür ise diz çökerek küçük bir ateş sunağını büyük sunağa doğru kaldırıyor; bu hareket Soğd sanatında ibadetin derin bir ifadesi olarak kabul ediliyor. Rahiplerin üzerindeki uzun kemerli giysiler, kısa saç ve sakal stilleri, kullanılan kese, kepçe ve barsom gibi ritüel objeler, Soğd inanç yaşamının ayrıntılarını gözler önüne seriyor.
SOĞD UYGARLIĞI VE İPEK YOLU’NUN PARLAK MERKEZİ
MS 1. binyılda Orta Asya’da İpek Yolu’nun önemli kavşaklarından biri olan Soğdiana, zengin ticaret ağları, bağımsız şehir-devlet yapıları ve kendine özgü kültürel dokusuyla dönemin gözde uygarlıklarından biriydi. Sancar-Şah Sarayı, MS 5. yüzyıldan başlayarak özellikle 8. yüzyılda Emevi valisi Nasr bin Seyyar döneminde büyük bir gelişim gösterdi.
Sarayda bulunan Çin yapımı bir ayna parçası ve yaldızlı kemer tokası, bölgenin ne denli geniş bir coğrafyayla bağlantılı olduğunu gösterirken, 8. yüzyıla tarihlenen Arapça mektuplar ise o dönemde yaşanan siyasi ve kültürel dönüşümlere ışık tutuyor.
SANCAR-ŞAH’IN KÜLTÜREL MİRASI
Sancar-Şah’ta sadece ateşe tapıma sahnesi değil, ayrıca Pencikent ve Shahristan saraylarında da rastlanan savaş sahneleri ve zırhlı savaşçılar gibi figüratif duvar resimleri de bulundu. Sarayın 8. yüzyılın sonlarında yıkıldığı tahmin edilirken, bölgenin sonraki dönemlerde köylü yerleşimine dönüştüğü biliniyor.
ZİRVEDEN BAKIŞ
Bu keşif, Soğd uygarlığının yalnızca ticari ve siyasi bir güç olmadığını, aynı zamanda Zerdüştlük gibi kadim inançların ritüellerini ve sembollerini büyük bir özenle yaşattığını ortaya koyuyor. Ateşin kutsal ışığı altında ilerleyen rahiplerin figürleri, Orta Asya’nın gizemli dini dünyasına büyüleyici bir pencere açıyor.
Michael Shenkar, “Bu buluntu, Soğdların inanç pratiği ve görsel kültüründeki benzersiz yerini ortaya koyarken, Zerdüştlüğün Orta Asya’daki izlerini daha iyi anlamamıza olanak sağlıyor” diyor.