Hava kirliliği 2024 yılında Hakkari’de 230 kişinin ölümüne yol açtı. Sağlık emekçilerine göre sorunun kaynağı kömür kullanımıyla sınırlı değil; maden faaliyetleri, petrol aramaları ve sistematik doğa tahribatı kenti nefessiz bırakıyor.
HABER MERKEZİ- Yüksek rakımı, sert kışları ve zengin doğasıyla tanınan Hakkari, bugün Türkiye’nin en kirli havaya sahip kentlerinden biri. Temiz Hava Hakkı Platformu’nun verilerine göre, kentte yalnızca 2024 yılında hava kirliliğine bağlı hastalıklar nedeniyle 230 kişi yaşamını yitirdi. Uzmanlara göre bu ölümler bir “doğal kader” değil, yıllardır süren enerji politikaları ve doğa talanının sonucu.
Kentte aylarca süren kış koşulları, özellikle ilçelerde kömür kullanımını zorunlu kılıyor. Ancak kullanılan kömürün kalitesiz ve kükürt oranının yüksek olması, Hakkari’yi PM2,5 oranı bakımından en tehlikeli kentler arasına taşıyor. Dünya Sağlık Örgütü tarafından “en yüksek derecede kanserojen” olarak sınıflandırılan bu partiküller, kentin havasında kalıcı hale gelmiş durumda.
DOĞALGAZ MERKEZDE VAR, İLÇELERDE YOK
Kent merkezine doğalgaz verilmesi ve Yüksekova’da yalnızca bir mahallede kullanıma açılması, hava kirliliğini sınırlı ölçüde düşürse de ilçelerde kömür kullanımının sürmesi, sorunun yapısal olarak devam edeceğini gösteriyor. Hava kirliliğiyle bağlantılı akciğer kanseri, KOAH, solunum yetmezliği ve kalp-damar hastalıkları kentte giderek daha sık görülüyor.
HAVA KİRLİLİĞİ BİR HALK SAĞLIĞI SORUNU
MA’dan Zeynep Durgut’a konuşan Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası (SES) Hakkari Şubesi Eş Başkanı Remzi Özer, hava kirliliğinin kentte artık açık bir halk sağlığı krizine dönüştüğünü söylüyor: Önlem alınmaması halinde tablo daha da ağırlaşacak:
דHakkari, kanser ve kronik hastalıklar açısından zaten riskli bir il. Ama hava kirliliğinin bu riski katladığını görüyoruz. KOAH, akciğer kanseri ve kalp krizi vakalarında belirgin bir artış var. Merkezde doğalgaz yaygınlaştıkça hava bir nebze rahatladı; ancak ilçelerde, özellikle Yüksekova’da, yüksek kükürtlü ve kalitesiz kömür kullanımı nedeniyle kirlilik çok daha ağır.”
Özer’e göre çözüm yalnızca yakıt değişikliğiyle sınırlı değil. “Kaliteli yakıt, doğalgazın ilçelere ulaştırılması ve düzenli denetim şart” diyor.
“İNSAN AÇ KALABİLİR AMA NEFESSİZ KALAMAZ”
Hava kirliliğinin yalnızca teknik bir mesele değil, yaşam hakkıyla doğrudan bağlantılı olduğuna dikkat çeken Özer, sorunun ekolojik boyutuna da işaret ediyor:
דBir insan günlerce aç ya da susuz kalabilir ama nefessiz kalamaz. Temiz hava yaşamın temelidir. Hakkâri yeşil alanlarıyla bilinen bir ilken, maden sahaları, petrol arama faaliyetleri ve doğaya yönelik müdahalelerle bu alanlar yok ediliyor. Doğanın parçalanması, havanın kirlenmesine yol açıyor. Bu bir tesadüf değil, politik bir tercihin sonucu.”
ÇÖZÜM FOSİL YAKITTAN VAZGEÇİLMESİNDE
Uzmanlar ve sağlık emekçileri, hava kirliliğinin kaynağına inilmeden yapılacak her müdahalenin geçici olacağı görüşünde.
SES Hakkari Şubesi’ne göre çözüm; fosil yakıtlardan çıkış, doğa talanının durdurulması ve temiz havanın kamusal bir hak olarak tanınması ile mümkün. Aksi halde, her kış Hakkari’de solunan hava, yeni ölümleri beraberinde getirmeye devam edecek.
