Endonezya’nın Sumatra Adası’nda 800’den fazla insanın ölümüne yol açan seller, aşırı yağıştan çok yıllardır süren ormansızlaşma, zayıf denetim ve siyasi kararsızlığın sonucu. Uzmanlara göre yaşananlar bir “doğal afet” değil, ekosistem çöküşünün kaçınılmaz sonucu.
HABER MERKEZİ – Kasım ayının son günlerinde Senyar Kasırgası’nın etkisiyle Güney ve Güneydoğu Asya’yı vuran aşırı yağışlar, Endonezya’da özellikle Sumatra Adası’nın kuzeyini harabeye çevirdi. Ani seller ve toprak kaymaları yüzlerce yerleşimi etkilerken, resmi rakamlara göre bin 30 kişi hayatını kaybetti, yaklaşık 3,2 milyon kişi afetten etkilendi. Binlerce aile evsiz kaldı, mahalleler sular altında yok oldu.
Uzmanlara göre Sumatra’da yaşananlar yalnızca meteorolojik bir olayla ilişkilendirilmemeli: Felaketin asıl nedeni, yıllardır süren ormansızlaşma ve arazi tahribatı.
SUÇU SUYA DEĞİL, POLİTİKAYA YÜKLEYİN
Lowy Institute tarafından yayımlanan kapsamlı analiz, Sumatra’daki selleri Endonezya’nın derinleşen iklim kırılganlığının en somut örneklerinden biri olarak tanımlıyor. Rapora göre çevresel yıkım, zayıflamış kamu kurumları ve siyasi kararsızlık, aşırı hava olaylarını tekrarlanan ulusal krizlere dönüştürüyor.
Sellerin ardından sular çekilmeye başladığında, yıkımın gerçek boyutu ortaya çıktı: Çatı hizasına kadar sular altında kalan evler, tamamen yok olan köyler ve taşkın yataklarına kurulmuş yerleşimler.
Buna rağmen Cumhurbaşkanı Prabowo Subianto, felaketin ulusal afet ilan edilmesini reddetti. Bu karar, acil durum fonlarının devreye girmesini geciktirdi, bakanlık bütçelerinin yeniden düzenlenmesini zorlaştırdı ve uluslararası yardıma erişimin önünü kesti.
ORMAN YOKSA SÜNGER DE YOK
Ekologlara göre Sumatra’daki sellerin yıkıcılığı, ormanların doğal bir “su süngeri” olma işlevini kaybetmesiyle doğrudan bağlantılı. Sağlıklı orman ekosistemleri yağışı toprağa yavaşça sızdırırken, ormansızlaşmış alanlarda su hızla yüzey akışına dönüşüyor.
Batang Toru Nehri havzası bu durumun en çarpıcı örneklerinden biri. Bölge, Sumatra’daki son birincil yağmur ormanlarından birine ev sahipliği yapıyor. Aynı zamanda tarım, içme suyu, balıkçılık ve mikro hidroelektrik için hayati önemde.
Ancak bu havza, 2010’dan bu yana madencilik faaliyetlerine ve petrol palmiyesi plantasyonlarına açıldı. Uydu verileri, bölgede en az 1.550 hektarlık orman alanının tamamen çıplak toprağa dönüştüğünü gösteriyor. Bu yamaçlar artık yağışı ememiyor, toprağı tutamıyor ve en küçük aşırı yağışta bile aşağı havzalara ölüm taşıyor.
Endonezya’da arazi rehabilitasyonu, orman koruma ve mekânsal planlamaya ilişkin yasalar uzun süredir yürürlükte. Ancak buna ragmen nehir kıyılarında yapılaşma sürüyor, taşkın alanları konut ve sanayi bölgelerine dönüştürülüyor.
ORMANSIZLAŞMAYA KARŞI İLK RADİKAL HAMLE: RUHSATLAR İPTAL EDİLECEK
Endonezya Orman Bakanı Raja Juli Antoni de sel afetinden sonra yaptığı açıklamada, felaketlerde ormansızlaşmanın büyük payı olduğuna dikkat çekmiş, yaptırımlara başlanacağına dikkat çekmişti.
Hari ini saya memimpin Penanaman Serentak di 32 provinsi, bertepatan dengan Hari Menanam Pohon Indonesia, bersama Ibu Ketua Komis IV DPR RI Titiek Soeharto di Taman Nasional Gunung Merapi.
Gerakan ini merupakan langkah nyata memulihkan DAS, lahan kritis, dan menjalankan komitmen… pic.twitter.com/ScKDlbjsya
— Raja Juli Antoni, MA., Ph.D. (@RajaJuliAntoni) November 25, 2025
Bakan Antoni, toplamda 1 milyon hektardan fazla alanı kapsayan 22 orman işletme ruhsatının iptal edileceğini duyurdu. Ruhsat verilen işletme alanlarından 110 bin hektardan fazlası Sumatra’da bulunuyor. Bakan, yılın başında da yaklaşık 500 bin hektarlık alanı kapsayan 18 ruhsatın iptal edildiğini hatırlattı.
Endonezya, dünyada en fazla orman kaybı yaşanan ülkeler arasında yer alıyor. Koruma girişimi The TreeMap’in Nusantara Atlas projesine göre, ülkede yalnızca 2024 yılında 240 binden fazla hektar birincil orman yok oldu. Hükümetin son kararı, felaketlerin ardından orman politikalarında kısmi bir geri adım olarak değerlendiriliyor.
