E3 olarak bilinen İngiltere, Almanya ve Fransa ile İran arasında yürütülen nükleer müzakerelerin çökmesi üzerine BM yaptırımları yeniden devreye girdi. E3 ve ABD karardan memnun, Rusya ve İran’a göre ise Batılı ülkeler diplomasiyi gömdü.
HABER MERKEZİ – Avrupa Troikası (İngiltere, Fransa, Almanya – E3) ile İran arasında bir süreden beridir yürütülen nükleer müzakerelerden sonuç alınamaması üzerine Birleşmiş Milletler (BM) yaptırımları yeniden yürürlüğe girdi.
E3 olarak bilinen İngiltere, Almanya ve Fransa Ağustos ayında İran ile müzakerelerin sonuç vermediğini ilan etmiş ve BM yaptırımlarının yeniden yürürlüğe girmesini istemişti. ABD de E3 ülkelerinin başvurusunu desteklemişti.
Ancak Ağustos ayı sonlarında E3 ülkeleri, yaptırımların karara bağlanacağı BM Güvenlik Konseyi toplantısı öncesinde İran ile yeniden müzakerelere açık olduklarını ve yaptırımların uygulanmasının 6 ay ertelenebileceğini duyurmuştu. Avrupalı ülkelerin şartları şöyleydi: İran’ın BM nükleer müfettişlerine erişimi yeniden sağlaması, zenginleştirilmiş uranyum stoklarıyla ilgili endişeleri gidermesi ve ABD ile görüşmelere başlaması…
Bu kapsamda yürütülen müzakerelerde de bir sonuç çıkmayınca dün yapılan Güvenlik Konseyi toplantısı ardından yaptırımlar yeniden devreye girdi.
9 ÜLKE İRAN ALEYHİNE OY KULLANDI
Güvenlik Konseyi’nin dünkü toplantısında Rusya ile Çin’in yaptırımların ertelenmesi konusundaki çabaları sonuç vermedi. Dokuz ülke yaptırımların geri gelmesi için oy kullandı, iki ülke çekimser kaldı. Dört ülke ise yaptırımların ertelenmesi yönünde oy kullandı ve böylece karar İran aleyhine yürürlüğe girmiş oldu.
Yaptırımlar, silah ambargosu, uranyum zenginleştirme ve yeniden işleme yasağı, nükleer silah taşıyabilen balistik füzelerle ilgili faaliyetlerin yasaklanması, küresel varlıkların dondurulması ve İranlı bireylere ve kuruluşlara seyahat yasağı getirilmesini ve ayrıca enerji sektörünü de etkileyecek.
E3 VE ABD YAPTIRIMLARDAN MEMNUN, ANCAK DİPLOMASİ KAPISINI AÇIK TUTUYOR
Konsey’in ABD temsilcisi, İran’ın E3 endişelerini gidermede başarısız olduğunu, bu nedenle yaptırımların geri dönmesinin kaçınılmaz olduğunu söyledi ancak diplomasiye de kapı bıraktı.
Fransa’ya göre, yaptırımların geri getirilmesi diplomasinin sonu değil.
İngiltere’nin Konsey temsilcisi Barbara Wood ise, “Bu konsey, 2231 sayılı kararda belirtilen geri adım atma sürecinin gerekli adımlarını yerine getirmiştir, bu nedenle İran’ın yayılmasını hedef alan BM yaptırımları bu hafta sonu yeniden uygulanacaktır” dedi.
BM yaptırımları Cumartesi günü itibarıyla hemen yürürlüğe girecek, Avrupa Birliği yaptırımları ise gelecek hafta geri dönecek.
İRAN VE RUSYA E3’Ü SUÇLUYOR
BM yaptırımlarının geri gelmesine Rusya’dan tepki geldi. Rusya’nın Birleşmiş Milletler Daimi Temsilci Yardımcısı, Batılı güçleri diplomatik yolu gömmekle suçladı.
İran Dışişleri Bakanı Abbas Araqçi ise, “ABD diplomasiye ihanet etti, ancak onu gömen E3’tür” dedi ve kararın “yasal olarak geçersiz, politik olarak pervasız ve usul açısından kusurlu” olduğunu savundu.
Bununla birlikte Araqçi, “Diplomasi asla ölmeyecek, ancak eskisinden daha zor ve daha karmaşık olacak” dedi.
İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, “İran asla nükleer silah arayışına girmeyecek… Yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyumumuz konusunda şeffaf olmaya tamamen hazırız” dedi. Pezeşkiyan, ayrıca BM yaptırımlarının yeniden yürürlüğe girmesine tepki olarak Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması’ndan çekilme niyetinde olmadıklarını da söyledi.
2015 ANLAŞMASI VE SNAPBACK
E3 ülkeleri, İran’ı nükleer silah geliştirmesini engellemeyi amaçlayan 2015 tarihli anlaşmayı ihlal etmekle suçluyor ve son yaptırım kararı da bu nedenle yürürlüğe giriyor.
İran ile ABD, İngiltere, Fransa, Almanya, Çin ve AB arasında BM destekli bir anlaşmayla yıllardır uygulanan ekonomik yaptırımlar, İran’ın nükleer programına getirilen kısıtlamalar karşılığında kaldırılmıştı.
Ancak Donald Trump’ın 2018’de ilk döneminde ABD’yi anlaşmadan çekip nükleerle ilgili yaptırımları yeniden uygulamaya koymasının ardından anlaşma bozulmuştu. İran buna karşılık nükleer faaliyetlerini artırmış ve bu da yeni bir krize yol açmıştı.
BM’nin son yaptırım kararı Geri çekme (snapback) hükmünün yürürlüğe girmesi anlamına geliyor. Bu hüküm, 2015 anlaşmasına dahil edilmiş olup, bir katılımcının, İran’ın nükleer taahhütlerini yerine getirmede önemli ölçüde başarısız olduğuna inanması halinde, BM Güvenlik Konseyi’ne bildirimde bulunarak yaptırımları geri getirme sürecini başlatmasına olanak tanıyor.
Bu arada Haziran ayında 12 gün süren savaşta ABD ile İsrail İran’ın nükleer tesislerini bombalamıştı. İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu, ayrıca dünkü BM Genel Kurul konuşmasında, dünyanın İran’ın nükleer ve askeri programlarını yeniden inşa etmesine izin vermemesi gerektiğini söylemişti.
Nükleer müzakereleri çökmüş, BM’den yaptırım istenmişti | E3’ten İran’a üç şartlı yeni teklif
