2025 yılında Kürt kültür sanat hayatında önemli gelişmeler vardı. Koma Amed 30 yıl sonra ilk kez bir araya geldi, Amed Sinema Festivali 8 yıl sonra ilk kez seyircisiyle buluştu. Ve elbette Kürt yazarlara ve sanatçılara baskılar ve cezalar 2025’te de devam etti.
HABER MERKEZİ- 2025’in kültür sanat gelişmelerinden en önemlisiydi Koma Amed’in 30 yıl sonra yeniden bir araya gelmesi ve ortak konserler düzenlenmesi.
İşte 2025’te öne çıkan gelişmeler:
Koma Amed’in yaklaşık 30 yıl aradan sonra Diyarbakır’da verdiği konser, 2025’in en güçlü kültürel hafıza anlarından biri olarak öne çıktı.
Uzun yıllar boyunca yasaklar, baskılar ve sürgünler nedeniyle kamusal alandan dışlanan grubun yeniden sahneye çıkışı, yalnızca müzikal bir buluşma değil; aynı zamanda bastırılmış bir kültürel ve politik tarihin görünürlük kazanması anlamına geldi.
Kürt müziğinin politik, kolektif ve direnişçi yanını temsil eden Koma Amed, konserle birlikte 1990’lı yılların hafızasını bugüne taşıdı.
-Kürt şair Cegerxwîn’in dizelerinden ilhamla bestelenen Ruken Yılmaz’ın teklisi ‘Mêvan û Mazûvan’ 68. Grammy Ödülleri’nde ‘En iyi Global Müzik Performansı’ kategorisinde değerlendirilmeye alındı.
– Norveç yapımı, Kürtçe kısa metraj film ZERYA, uluslararası alanda önemli bir başarıya imza attı. Yönetmenliğini ve senaristliğini Zagros Cetinkaya’nın üstlendiği film, Amerika Birleşik Devletleri’nde düzenlenen 59. WorldFest-Houston Uluslararası Film Festivali’nde Jüri Özel (Remi) Ödülüne layık görüldü.
WorldFest-Houston, 1961’den bu yana bağımsız sinemanın önemli duraklarından biri olarak kabul ediliyor ve Steven Spielberg, Ang Lee, Ridley Scott gibi yönetmenlerin kariyerinde de erken dönem başarılarına ev sahipliği yapmış bir festival. ZERYA’nın burada aldığı ödül, hem Kürt sineması hem de bağımsız film dünyası açısından dikkat çekici bir kazanım olarak değerlendiriliyor.
–Kürt sanatçı Rotinda’nın 50 eserinin söz, nota ve öykülerinin yer aldığı “Çîroka Zarokên Roj û Agir I (Ateşin ve Güneşin Çocuklarının Öyküsü)” kitabı yayımlandı. Şarkıların notasyonunu ve kitabın grafiğini aranjör Merdan Zirav hazırlarken, şarkı sözlerini ve öykülerini de Rotinda kaleme aldı.
-Dêrsim’de 23’üncüsü düzenlenen Munzur Doğa ve Kültür Festivali’ne Ermenistan’ın başkenti Erivan’dan gelmesi beklenen Veradardz Folklor ve Müzik Grubu’nun sahneye çıkması Tunceli Valiliği tarafından yasaklandı.
Valiliğin yasaklama kararında gerekçe sunulmadan, “Herhangi bir şekilde Grup Yorum, Grup İsyan Ateşi ve Veradardz Grubu çıkamaz” denildiği belirtildi. Yasak kararını öğrenen grup, Dêrsim’e gelemeden Van’dan Erivan’a geri döndü.
-Kuzey ve Doğu Suriye’de düzenlenen 5. Uluslararası Rojava Film Festivali’nin davetlisi olan Mısırlı yönetmen ve eski Kahire Uluslararası Film Festivali Direktörü İsam Zekeriya’ya Suriye’ye giriş izni verilmediği için iptal edildi
Sanatçı Kasım Taşdoğan’a 2023 yılında seslendirdiği Serhildan Jiyan e, Ronahî-Berîvan ve Hatin şarkıları nedeniyle “örgüt propagandası yağmak” iddiasıyla 30 ay hapis cezası verildi.
-Diyarbakır 8. Kitap Fuarı’nda 4 Aralık 2024 tarihinde Aram Yayınevi’nin bulunduğu stantta hakkında herhangi bir toplatma kararı bulunmamasına rağmen polis tarafından el konulan Hatip Dicle’nin “Efrin Direniş Günlüğü” ve Mahmut Aba’nın “Dildarên Serkeftinê” kitapları hakkında 37 gün sonra toplatma kararı verildi.
-2015-1016 yıllarında ilan edilen sokağa çıkma yasakları sonrası yıkımı anlatan ve fragmanı yayınlanan gazeteci Azad Altay’ın yönetmeni olduğu Bîra Sûrê (Sur’un Hafızası) filminin İnstagram hesabı Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun talebi doğrultusunda alınan kararla kapatıldı.
–
Kürtleri dünyaya tanıtan, yasak ve sınırları aşarak uydu üzerinden yayın hayatına başlayan Kürt televizyonlarının 30 yıllık arşivi, Kurde Archive adıyla sanal medya platformu üzerinden halka açıldı.
-Yönetmen Kazım Öz, “Zer” Filmi nedeniyle İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından hakkında açılan soruşturma kapsamında 22 Ocak’ta gözaltına alındı. Yönetmen savcılık ifadesinin ardından serbest bırakıldı.
Öz’ün son filmi “Oyuna Geldik” de “Eser İşletme Belgesi” olmaması gerekçesiyle filmin vizyon tarihi ertelendi. Kazım Öz, vizyon tarihinden 45 gün önce “Eser İşletme Belgesi” için Kültür ve Turizm Bakanlığı’na başvurduklarını ancak belgenin henüz hazır olmadığı bilgisinin vizyon tarihinden yalnızca bir gün önce kendilerine bildirildiğini açıkladı.
-İranlı şarkıcı Mohsen Namjoo’nun Türkiye turnesi kapsamında İstanbul, Ankara, İzmir ve Amed’de gerçekleştirmesi planlanan konserleri protesto edildi. Amed Büyükşehir Belediyesi, Amed’de 20-21 Eylül tarihlerinde Çand Amed Kültür ve Kongre Merkezi’nde gerçekleşmesi planlanan konserin iptalinin Namjoo hakkında kadınlar tarafından ifade edilen taciz beyanları ve belediyenin hassasiyetleri doğrultusunda alındığı belirtildi.
-Şırnaklı dengbêj Süleyman Kabul (Silêmanê Şirnexê), 73 yaşında yaşamını yitirdi.
-Êzidî Kürt kadın Dengbêj Eda Mehdo da Almanya’da hayatını kaybetti. Cenazesi Virhanşehir’in Burç köyüne getirilen Eda Mehdo, şarkılarla toprağa verildi.
-Êzidî inancında kutsal sayılan Tawusa Şêx Hadî, 11 yıl aradan sonra ilk kez Şengal’e getirildi.
Qewallar (Êzidî dini görevlileri), kutsal sembol Tawusa Şêx Hadî ile birlikte Şengal’in köy ve yerleşimlerini dolaşmaya başladı. Êzidî toplumu, bu ziyareti sevinçle karşıladı.
-Kürt şair ve yazar Yıldız Çakar’ın Mohra Reş (Karanlık Mühür / Dunkles Siegel) isimli şiir kitabı Almancaya çevrildi. Kürtçe-Almanca basılan kitap, uluslararası Frankfurt Kitap Fuarı’nda okuyucularla buluştu.
-Kuzey ve Doğu Suriye’de Bavê Hewas olarak tanınan 90 yaşındaki sanatçı Ferhan Silêman Murad, Hasekê’de geçirdiği kalp krizi nedeniyle hayatını kaybetti. 2011’de kurulan Şehit Hogir müzik grubunun kurucularından olan Bavê Hewas, 2012’den bu yana Hesekê’deki Xabûr Kültür Merkezi bünyesinde sanatını icra ediyordu.
-Gülistan Tara Belgesel Komünü tarafından “Kürt Dirilişi” başlığıyla dijital medyada izleyiciyle buluşan ve Kürt halkının direniş tarihine ışık tutan belgesel serisi, YouTube platformunda engellendi. YouTube’un, kanalın kapatılmasına gerekçe olarak “şiddet yanlısı suç örgütü politikalarının ihlali” iddiasını göstermesi, belgeselin yapımcıları tarafından tepkiyle karşılandı.
–
İngiltere Parlamentosu’nun Boothroyd Salonu’nda, “Rojava–Demokrasi ile Savaş Arasında” başlıklı belgeselin özel gösterimi yapıldı. Etkinlik, Demokratik Suriye Meclisi (MSD) İngiltere Temsilciliği, Centre for Kurdish Progress ve MailOnline tarafından ortaklaşa düzenlendi.
Belgeselin yapımını üstlenen MailOnline Baş Dış Haberler Muhabiri David Averre ve Görüntü Yönetmeni Charlie Craven, Suriye’de Esad rejiminin zayıflamasının ardından Rojava’ya giderek bölgedeki siyasi ve güvenlik koşullarını yerinde gözlemledi. Etkinlikte gösterilen belgesel, Kuzeydoğu Suriye’de kurulan özyönetim modelini, bölgenin DAİŞ sonrası yeniden inşa sürecini ve Kürt halkının özgürlük mücadelesini tüm yönleriyle ele alıyor.
-Rus edebiyatını Kürtçe okurla buluşturmayı amaçlayan Wêjegeha Rûsî, yayına başladı. Platform, Rus edebiyatını yalnızca metinler üzerinden değil; tarihsel, toplumsal ve düşünsel bağlamlarıyla ele alan içerikleriyle okurla buluşmayı hedefliyor.
Wêjegeha Rûsî’de Rus edebiyatına dair yazılar, edebi analizler, Rusçadan Kürtçeye yapılan çeviriler ile podcast içerikleri yer alıyor. Site, Rus edebiyatının önde gelen türleri olan öykü, şiir ve romanları Kürtçe tartışmayı hedefliyor.
-Özgürlük İçin Sanat İnisiyatifi’nin 23 Haziran 2025’de düzenledikleri çevrimiçi “Barış Forumu”nun sonuç bildirgesi açıklandı. Yayımlanan bildirgede forumun “Nasıl bir barış istiyoruz?” ve “Barış nasıl toplumsallaşır?” soruları etrafında şekillendiği belirtilerek; barışın yalnızca çatışmasızlık olmadığı, sahici bir yüzleşme, onarıcı adalet ve eşitlik temelinde kurulacak ortak bir yaşam olduğu, bunun gerçekleşmesi için her kesimin kolektif bir sorumluluk üstlenmesi gerektiği kaydedildi.
UDUN MİRİYDİ: REŞÎD SOFÎ
Kürt sanatçı müzisyen Reşîd Sofî, akciğer kanseri nedeniyle hayatını kaybetti. 1953 yılında Kuzey ve Doğu Suriye’nin Kobanê kentinde dünyaya gelen Reşîd Sofî, sanatsal yolculuğuna, 1970 yılında dini ilahiler okuyarak başladı.
Kürtler arasında “Mîrê Ûdê” olarak tanınan Sofî, görüşmelerinin çoğunda, sanatçı isminden duyduğu gururu dile getiriyordu. “Xweziya hêvî” ile “Gulistana Dil û Çavê Yara Min” sanatçının ünlü eserlerindendi.
“Dünya hikayelerle bir araya geliyor” şiarıyla 7–14 Aralık tarihleri arasında düzenlenen 3. Amed Uluslararası Film Festivali, 8 yıl sonra yeniden sinemaseverleri Diyarbakır’da buluşturdu. Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi ev sahipliğinde 7 Aralık’ta kapılarını açan festivalde bir hafta boyunca sinemaseverlere 84 farklı film ve belgesel gösterildi.
