Eski HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş’ın tutuklanmasından bugüne 9 yıl geride kaldı, Demirtaş, cezaevindeki 10. yılına girdi. Peki 9 yıl önce yaşanan bu süreç nasıl gelişti?
HABER MERKEZİ – Eski HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş’ın tutuklanmasından bugüne 9 yıl geride kaldı, Demirtaş, cezaevindeki 10. yılına girdi. Üstelik, 2018’de, 7 yıl önce AİHM’nin verdiği ihlal kararına, anayasanın AİHM kararlarının ve uluslararası sözleşmelerin yerel mahkeme kararları ve yasalardan üstün olduğunu açık biçimde vurgulayan 90. Maddesi gereği, bu kararın uygulanması zorunluluğuna rağmen cezaevinde tutuluyor. Sadece Demirtaş değil, Kobani dosyası kapsamında tutuklanan çok sayıda siyasetçi de cezaevinde.
TAHLİYE EDİLMESİ GEREKİYOR
Aynı davada yargılanan Sırrı Süreyya Önder ise benzer suçlamalardan beraat etmiş, yaşamını yitirene kadar yeni çözüm sürecinin baş aktörlerinden biri olmuştu. AİHM’nin ardı ardına verdiği mahkûmiyet kararları, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin Türkiye için yaptırım sürecini işletmesi Demirtaş’ın tahliyesini sağlamadı.
Cezaevinde tutulmasına gerekçe gösterilen Kobane davasında yaşananlar ise tarihe geçecek nitelikte. AİHM, son olarak tam da Demirtaş’ın cezaevinde 9. yılını doldurduğu dün akşam saatlerinde Türkiye’nin yaptığı itirazları reddetti. Böylece ihlal kararları kesinleşti ve anayasaya göre Demirtaş’ın tahliyesi gerekiyor. Ancak buna rağmen kararın uygulanıp uygulanmayacağı konusundaki kuşkular sürüyor.
T24’ten Gökçer Tahincioğlu, 40 soruda Demirtaş dosyasını ele aldı:
1- Selahattin Demirtaş’ın tutuklanmasına neden olan Kobani davası neden ve ne zaman açıldı?
Çözüm sürecinin devam ettiği 2014’te IŞİD, Suriye’de, YPG’nin kontrolündeki Kobani’ye saldırdı. Bu süreçte Kuzey Irak’tan Kobani’ye destek verilmesi için Türkiye’den koridor açması talep edildi. Hükümet, bu koridoru uzun süre açmadı. HDP Merkez Yürütme Kurulu da bu konuda çağrı yaptı. Bu süreçte, 6-8 Ekim tarihleri arasında Doğu ve Güneydoğu’daki pek çok kentte eylemler yapıldı. Çıkan olaylarda 46 kişi yaşamını yitirdi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, o dönem yaptığı konuşmalarda, 6-8 Ekim 2014’teki Kobani olaylarından Demirtaş’ı sorumlu tuttu. Demirtaş’ın halkı sokağa dökerek olaylara neden olduğunu iddia etti. Ankara Başsavcılığı, çözüm sürecinin devam ettiği o dönemde, HDP MYK üyeleri hakkında soruşturma açtı ve milletvekili olan isimlerle ilgili fezleke hazırlayarak Meclis’e gönderdi.
AKP’nin tek başına iktidar olmak için gerekli oyu alamadığı 7 Haziran 2015 seçiminden sonra çözüm süreci sona erdi. 1 Kasım 2015’teki yenileme seçimine kadar yaşanan dönemde, Diyarbakır, Suruç, Ankara gibi yerlerde IŞİD tarafından, kanlı bombalı saldırılar gerçekleştirildi. AKP’nin yeterli oyu aldığı bu seçimden sonra, başkanlık sistemi tartışmaları başladı. Aynı dönemde dokunulmazlıkların kaldırılması da gündeme geldi. Demirtaş hakkındaki 31 nolu fezleke, Kobani olayları ile ilgiliydi. Dokunulmazlıkların kaldırılmasından sonra “terör örgütü üyeliği, yöneticiliği” suçlamasıyla bu fezlekeden de işlem yapıldı. Diyarbakır Başsavcılığı, Ankara’dan gelen fezlekeyi diğer fezlekelerle birlikte iddianameye dönüştürdü. Ancak bütün bu gelişmelerden yıllar sonra, 30 Aralık 2020’de, 108 sanık hakkında ayrı bir Kobani davası açıldı.
2- Selahattin Demirtaş, ne zaman ve neden tutuklandı?
Demirtaş, HDP Eş Genel Başkanı olduğu dönemde, 4 Kasım 2016’da, Diyarbakır’da gözaltına alınarak tutuklandı ve Edirne F Tipi Cezaevi’ne konuldu. Aynı gün, Eş Genel Başkan Figen Yüksekdağ, HDP milletvekilleri Selma Irmak, Ferhat Encü, Gülser Yıldırım, Leyla Birlik, Nursel Aydoğan, İdris Baluken, Ziya Pir, Sırrı Süreyya Önder, Faysal Sarıyıldız, İmam Taşçıer, Abdullah Zeydan, DBP Eş Genel Başkanı Sebahat Tuncel de gözaltına alındı. Yüksekdağ, Irmak, Encü, Baluken, Zeydan, Tuncel de tutuklanan isimler arasında yer aldı.
3- Demirtaş ve bu isimler, milletvekili dokunulmazlığına rağmen nasıl tutuklandı?
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın konuşmaları ve Kobani olayları nedeniyle HDP’yi suçlamasının ardından dokunulmazlıkların kaldırılması tartışması başladı. Dönemin CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun, “Anayasaya aykırı ama dokunulmazlıkların kaldırılmasına ‘evet’ diyeceğiz” açıklamasının ardından hazırlanan düzenleme Meclis’e getirildi. 20 Mayıs 2016’da TBMM, hakkında fezleke hazırlanan isimlerin dokunulmazlıklarını kaldırdı.
DEM Parti: Toplumsal barışın tesisi hukuka uymaktan geçer
4- Demirtaş, hangi suçlama nedeniyle tutuklandı?
Demirtaş, dokunulmazlıkların kaldırılmasından sonra “terör örgütü üyeliği, yöneticiliği” suçlamasıyla tutuklandı.
5- Demirtaş, sadece Kobani olayları nedeniyle mi tutuklandı?
Demirtaş hakkındaki iddianame 31 Ocak 2017’de kabul edildi. İddianamede Demirtaş, Kobani olaylarından sorumlu tutuldu ve ‘terör örgütü yöneticiliği’, ‘terör örgütü propagandası yapmak’, ‘Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Yasası’na muhalefet’, ‘halkı kin ve düşmanlığa alenen tahrik’, ‘halkı kanunlara uymamaya tahrik’, ‘suç işlemeye tahrik’ ve ‘suçu ve suçluyu övme’ suçlamalarından 43 yıldan 142 yıla hapsi talep edildi. Demirtaş’ın hakkında Diyarbakır’da açılan bu dava, hakkındaki 31 ayrı fezlekeyle birleştirildi. Davanın Ankara 19. Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülmesine karar verildi.
6- Anayasa Mahkemesi ve AİHM, Demirtaş’ın başvuruları için hangi kararları verdi?
Anayasa Mahkemesi, Demirtaş’ın, tutuklamanın ölçüsüz ve hukuksuz olduğu yönündeki başvurusunu kabul edilemez bularak, 21 Aralık 2017’de 
reddetti. AİHM ise 20 Kasım 2018’de, tarihi nitelikte bir karara imza atarak, Demirtaş’ın haklarının ihlal edildiğine karar verdi. Kararda, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 18. maddesinin ihlal edildiği belirtildi. Söz konusu madde, tutuklamanın ve açılan davanın siyasi saiklerle yapıldığını düzenliyor. Türkiye, ilk kez bu maddeden mahkûm oldu. AİHM, bu maddeye işaret ederek, Demirtaş’ın hukuki değil siyasi nedenlerle tutuklandığına karar verdi ve derhal tahliyesini istedi.
7- Demirtaş, AİHM kararı uyarınca tahliye edildi mi?
Hayır. Anayasa’nın 90. maddesine göre AİHM kararları bağlayıcı olmasına rağmen Ankara 19. Ağır Ceza Mahkemesi, AİHM kararının kesin nitelikte olmadığı ve durumu değiştiren bir gelişme yaşanmadığını belirterek, tahliye talebini reddetti. Mahkemenin, 30 Kasım 2018 tarihli bu kararından hemen önce, Cumhurbaşkanı Erdoğan, “AİHM’in verdiği kararlar bizi bağlamaz. Biz karşı hamlemizi yapar, işi bitiririz” dedi.
AİHM reddetti, Demirtaş kararı kesinleşti
8- Bu kararla ilgili tartışmalar yaşanırken, Demirtaş hangi davadan hüküm giydi?
AİHM kararının uygulanmasının zorunlu olduğu tartışmaları yaşanırken, sürpriz biçimde, Demirtaş’ın İstanbul’da 2013’te yaptığı bir konuşma gerekçesiyle yargılandığı dava, kesin hükme bağlandı. İstanbul 26. Ağır Ceza Mahkemesi’nin Demirtaş’a 4 yıl 8 ay, Sırrı Süreyya Önder’e 3 yıl 6 ay ceza vermesine ilişkin karar, istinaf mahkemesi tarafından büyük hızla ele alındı ve cezalar 4 Aralık 2018’de onandı. Böylece Demirtaş, AİHM’nin karara bağlamadığı bir başka dosyadan hükümlü hale geldi.
