Peru’da bir mahkeme Marañón Nehri’ne “var olma, akma ve kirlenmeden yaşama” hakkı tanıdı. Amazon havzasında bir ilk olan karar, “doğanın hakları” hareketine güç katarken, uygulamanın nasıl hayata geçirileceği sorusu ise hâlâ açık.
HABER MERKEZİ– Amazon’un kalbinde, Peru’nun kuzeydoğusunda yaşayan Kukama halkı için Marañón Nehri yalnızca bir su kaynağı değil; yaşamın, belleğin ve kutsallığın ta kendisi. Ancak onlarca yıldır petrol boru hattı sızıntılarıyla kirletilen bu nehir, şimdi kadınların açtığı bir davayla tarihte ilk kez kendi haklarına kavuştu.
Mariluz Canaquiri Murayari önderliğinde örgütlenen Huaynakana Kamatahuara Kana adlı Kukama kadın federasyonu, 2021’de devlete ve kamu şirketi Petroperú’ya karşı harekete geçti. Talepleri basitti ama devrimciydi: Marañón’un da insanlar gibi “var olma, akma ve kirlenmeden yaşama” hakkı olduğunu mahkemenin tanıması.
NEHİRE SES VEREN KADINLAR
Nauta’daki yerel mahkeme, Mart 2024’te verdiği kararında Kukama kadınlarının yanında yer aldı. Karar, Marañón’u bir “hak öznesi” ilan etti ve ekolojik debisinin korunmasını, kirlenmeden yaşamasını güvence altına aldı. Dahası, Kukama toplulukları nehrin yasal koruyucuları olarak tanındı. Petroperú’ya ise yıllardır süren boru hattı felaketlerini önlemek için teknik ve hukuki yükümlülükler getirildi.
1970’lerde inşa edilen Oleoducto Norperuano, Amazon’un farklı noktalarında defalarca sızıntıya yol açtı. Rakamlar 1997’den bu yana altmışı aşkın dökülmeyi işaret ediyor. Bu sızıntılar yalnızca balıkları değil, Kukama halkının geçim kaynağını, içme suyunu, çocuklarının sağlığını da tehdit etti. Kadınların mücadelesi bu yüzden sadece bir çevre davası değil; aynı zamanda yaşam haklarının savunusu.
KÜRESEL ANLAMDA BİR EMSAL OLUŞTURABİLİR
Marañón kararı, Latin Amerika’da büyüyen “doğanın hakları” hareketine yeni bir halka ekledi. Ekvador Anayasası’na, Kolombiya’daki Atrato Nehri kararına, Yeni Zelanda’daki Whanganui Nehri örneğine katıldı. Ancak Peru’da uygulama hâlâ belirsiz: Petroperú’nun ne kadar uyacağı, devletin ne ölçüde harekete geçeceği zamanla görülecek.
