Drone’lar, Rusya – Ukrayna savaşında kritik öneme sahip ve bazı Avrupa ülkelerinde son günlerde yaşanan hava sahası ihlallerinin de konusu. AB liderleri, “Rus tehdidine” karşı “drone duvarı” projesini ve Rusya’nın dondurulmuş 140 milyar eurosunun Ukrayna’ya aktarılmasını konuştu. Rus parası konusundaki hukuki belirsizlikler, AB liderleri arasında farklı tutumların ortaya çıkmasına yol açtı.
HABER MERKEZİ – Rusya ile Ukrayna arasındaki savaş Şubat 2022’den bu yana aralıksız devam ediyor. Savaşın son aylardaki en görünür unsurları ise insansız hava araçları (İHA). Her iti taraf da drone’ları etkili şekilde kullanıyor.
Rusya’nın son aylarda yüzlerce drone ile Ukrayna’ya yönelik saldırıları sürüyor. Dün akşam saatlerinde Ukrayna’nın kuzeydoğusunda bulunan Kharkiv şehrine yönelik güdümlü füzelerle hava saldırısı düzenlediği ve saldırıda altı kişinin yaralandığı bildirildi.
Rusya’nın Avrupa ülkeleriyle ilişkilerinde de gerilim sürüyor. Polonya, Romanya, Estonya, Norveç, Danimarka’nın ardından Almanya da güvenlik riski oluşturan drone’ları tespit ettiklerini duyurdu.
Almanya’nın Kiel kenti ve çevresinde çok sayıda insansız hava aracının görülmesinin ardından alarm durumuna geçildi. Der Spiegel dergisine konuşan bazı yetkililer, drone’ların bir enerji santrali ve askeri tersane gibi tesislerin üzerinden kasıtlı olarak uçtuğunu bildirdi. Drone’ların kaynağı ve hangi ülkeye ait olduğu konusunda ise bilgi bulunmuyor, ancak Almanya’da ilk konuşulan şüpheli Rusya.
×
HAVA SAHASI İHLALLERİ BİLDİRİLMİŞTİ
Özellikle son bir ayda çok sayıda NATO üyesi ülke Rusya’nın hava sahalarını ihlal ettiğine dair açıklama yayımladı. Polonya, Romanya, Estonya ve Norveç doğrudan Rusya’nın hava sahasını ihlal ettiğini açıklamıştı. Ayrıca Norveç ve Danimarka’daki havaalanlarının yakınlarında da İHA’lar görülmüştü. Danimarka, Rus tehdidine dikkat çekmekle birlikte dronların kaynağı hakkında net bilgi sunmamıştı.
Hava sahası ihlalleri NATO ile Rusya ilişkilerinde gerilimi tırmandırmış durumda.
Bu arada ABD Başkanı Donald Trump, geçen hafta Zelenskiy ile yaptığı görüşmede NATO ülkelerinin hava sahalarını ihlal eden Rus uçaklarını düşürmeleri gerektiğini, ABD’nin de bu eylemleri destekleyeceğini söylemişti.
Rusya ise şimdiye kadar bütün bu hava sahası ihlallerinde sorumlu olduğu iddiasını reddetti.
‘Rus tehdidine’ karşı | AB ‘drone duvarı’ kuracak
AB’DEN ‘DRONE DUVARI’ ZİRVESİ
Rusya’ya ait olduğu kaydedilen insansız hava araçlarının Avrupa ülkelerinin hava sahasında sık görülmesi, bugün Danimarka’nın başkenti Kopenhag’ta bir araya gelecek olan Avrupa Birliği (AB) liderlerinin de gündeminde olacak.
Kopenhag’taki toplantı dolayısıyla Fransa, Almanya, İsveç, Norveç, Hollanda, İngiltere, Finlandiya ve Ukrayna, liderlerinin korunmasına yardımcı olmak için Danimarka’ya asker ve anti-drone sistemleri gönderdi.
Danimarka, geçen hafta hava sahasında meydana gelen ve altı havaalanında hava trafiğini aksatan olaylardan kimin sorumlu olduğunu açıklamaktan kaçınmıştı, ancak Başbakan Mette Frederiksen, sorumlunun Moskova olabileceğini de öne sürmüştü.
Kopenhag’daki zirvede AB liderleri, insansız hava araçlarını tespit etmek, izlemek ve etkisiz hale getirmek için sensör ve silahlardan oluşan bir ağ olan “drone duvarı” da dahil olmak üzere dört amiral gemisi savunma projesine yönelik önerileri görüşecek.
דDrone duvarı“ fikri, Polonya’da Rusya’ya ait olduğu düşünülen ve NATO tarafından düşürülen İHA’lardan sonra Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen tarafından ilk olarak gündeme getirilmişti.
Avrupa Komisyonu bünyesinde 26 Eylül’de de bir toplantı yapılmıştı. Toplantıya, Bulgaristan, Danimarka, Estonya, Macaristan, Letonya, Litvanya, Polonya, Romanya, Slovakya ve Finlandiya katılmıştı; Ukrayna’nın da davetli olduğu toplantıda NATO gözlemci olarak hazır bulunmuştu.
Toplantı sonrasında Avrupa Komisyonu’nun Savunmadan Sorumlu Üyesi Andrius Kubilius, “Rusya, AB ve NATO’yu sınıyor; buna cevabımız kararlı, birleşik ve acil olmalı. Bugünkü toplantıda, tartışmalardan somut eylemlere geçme konusunda mutabık kaldık” diye konuşmuştu.
140 MİLYAR EURO RUS PARASI GÜNDEMDE
Kopenhag’daki AB liderleri zirvesinin bir diğer önemli gündemi de Rusya’ya karşı Ukrayna’yı desteklemek için verilecek fonu netleştirmek.
27 AB ülkesinin liderleri, Ukrayna’ya 140 milyar avro (164,37 milyar dolar) tutarında bir kredi sağlamak için Avrupa’da dondurulmuş Rus varlıklarının kullanılması önerisini tartışacak.
ABD’nin Kiev’e sağladığı askeri finansmanın sona ermesi ve birçok AB hükümetinin mali sıkıntılarla karşı karşıya kalması nedeniyle Avrupa Komisyonu, AB’nin dondurulmuş Rus merkez bankası menkul kıymetlerinden elde edilen nakit bakiyelerini 2026 ve 2027’de Kiev’i desteklemek için kullanmasını önerdi.
Ukrayna, krediyi ancak Rusya’nın 2022’deki işgalinden bu yana verdiği zararın savaş tazminatını ödemesi halinde geri ödeyecek. Bu, Ukrayna’nın parayı Moskova’nın ödemesini beklemesi yerine hemen kullanmasına olanak tanıyacak.
ULUSLARARASI HUKUK SORUNU ZORLUKLAŞTIRIYOR
Asıl hukuki kaygı, uluslararası hukuka göre egemen varlıkların müsadere edilememesi, dolayısıyla AB’nin krediyi organize ederken Moskova’nın merkez bankası varlıkları üzerindeki talebini yerine getirmenin bir yolunu bulması gerekmesidir.
Dondurulmuş varlıkların çoğunun bulunduğu Belçika, planı kabul etmeden önce, Rus varlıklarının aniden iade edilmesi durumunda Moskova ile yalnız bırakılmayacağına dair güçlü AB garantilerine ihtiyaç duyduğu konusunda ısrarcı.
Fransa ve Lüksemburg da bu görüşü destekliyor.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron gazetecilere yaptığı açıklamada, “Mallar dondurulduğunda uluslararası hukuka saygı göstermek gerekir. Belçika Başbakanı da bunu hatırlattı” dedi.
Dolayısıyla, silah alımı ve ülkenin normal işleyişi için kullanılacak olan Ukrayna’ya verilen kredinin AB hükümetleri tarafından garanti altına alınması gerekecektir. Bu durum iki soruyu gündeme getiriyor: Her hükümet ne kadar sorumlu olacak ve Ukrayna’nın krediyle yaptığı askeri alımlardan kimler faydalanacak?
G7 KATILIMI TARTIŞACAK
Reuters’a konuşan bir Fransız hükümet yetkilisi, Paris’in kredi fikrine çok açık olduğunu, ancak diğer G7 ülkelerinin (ABD, Kanada, Japonya ve İngiltere) de kredinin garantörlüğünü üstlenmesi gerektiğini söyledi. Fransa ayrıca Ukrayna’nın yalnızca ABD’den değil, Avrupa’dan da silah satın almasını istiyor.
Almanya ve İtalya’nın da siparişe meraklı büyük savunma sanayileri var.
G7 maliye bakanları, Çarşamba günü TSİ 10.30’da düzenlenecek telekonferansla katılımlarını görüşecek.
BAZI LİDERLERDEN TEMKİNLİ DESTEK
Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen, dondurulmuş varlıkları kullanma fikrinin iyi bir fikir olduğunu düşündüğünü, ancak ele alınması gereken hukuki konuların da olduğunu söyledi.
İsveç Başbakanı Ulf Kristersson, Komisyon’un kredi fikrini “çok desteklediğini” söyledi.
Hollanda Başbakanı Dick Schoof ise, hukuki ve mali riskler karşılandığı sürece önerinin ciddiyetle ele alınması gerektiğini söyledi.
Lüksemburg Başbakanı Luc Frieden ise daha temkinli bir tavır sergiledi ve gazetecilere verdiği demeçte, “Bunun zor bir hukuki soru olduğunu düşünüyorum. Başka bir devlete ait varlıkları bu kadar kolay ele geçiremezsiniz” dedi.
VON DER LEYEN: RUSYA’YA BASKIYI ARTIRMAMIZ LAZIM
AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, AB yürütme organının krediyi hayata geçirmek için hukuksal açıdan sağlam bir yol bulduğundan emin olduğunu söyledi. Von der Leyen, “Rusya’ya baskıyı artırmamız gerekiyor. Varlıklara el koymuyoruz, ancak failin hesap vermesi gerekiyor” dedi.
Almanya Başbakanı Friedrich Merz, liderlerin Komisyona 23-24 Ekim tarihlerinde yapılacak zirve için somut bir teklif hazırlama yetkisi vermesini beklediğini söyledi.
AB’nin üst düzey diplomatı Kaja Kallas ise, teklifin tamamlanması için henüz bir son tarih belirlemenin mümkün olmadığını söyledi. Kallas, “Tüm üye ülkeler orada değil, henüz herkes tarafından desteklenmiyor. Hâlâ yapmamız gereken çok iş var, bir son tarih belirleyemiyorum, bunu olabildiğince hızlı yapmaya çalışıyoruz” dedi.
RUSYA’DAN TEPKİ: HESAP VERECEKLER
AB’nin dondurulmuş 140 milyar euro değerindeki Rus varlığını Ukrayna için kullanma girişimine Rusya’dan tepki geldi.
Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov gazetecilere yaptığı açıklamada, “Rus mallarına yasadışı el koyma planlarından bahsediyoruz. Rusçada buna kısaca hırsızlık diyoruz. Bunlar, mülkiyetin dokunulmazlığı ilkesine olan güvenin tamamen yok edilmesine doğru atılan ek adımlardır. Bumerang, asıl mevduat sahibi olan, yatırım çekiciliğine ilgi duyan ülkeleri çok ciddi şekilde vuracak” diye konuştu. Peskov, Rusya’nın varlıklarını veya bu varlıklardan elde edilen geliri “çalan veya kötüye kullanan” herhangi birinin, “bir şekilde yargılanacağını ve hesap vereceğini” söyledi.
×DONDURULAN RUS VARLIKLARI NE KADAR, NEREDE TUTULUYOR?
Rusya Merkez Bankası’nın yaklaşık 300 milyar dolarlık varlığı uluslararası alanda dondurulmuş durumda ve bu varlıkların büyük bir kısmı (yaklaşık 229 milyar dolar) Avrupa Birliği’nde, çoğunluğu ise Belçika’nın takas kuruluşu Euroclear’da tutuluyor.
Döviz rezervleri olarak AB’de 270 milyar euro civarında Rus parası olduğu kaydedilirken, bunun 210 milyar eurosu AB’de dondurulmuş durumda. Geçen yıl itibarıyla dondurulmuş paradan elde edilen kârın, yılda 2,5 ila 3 milyar euro arasında olduğu tahmin ediliyor. Halihazırda AB’den Ukrayna’ya bu kârın bir kısmının aktarıldığı belirtiliyor.
Öbür yandan geçen yıl Ekim ayında AB ülkeleri, Rusya Merkez Bankası’nın el konulmuş varlıklarını teminat olarak kullanarak Ukrayna’nın savaştan zarar gören ekonomisini desteklemek üzere 35 milyar euro kredi verilmesine yönelik destek planını onaylamıştı ve bu kredi dondurulan Rus varlıklarının faizinden kademeli olarak geri ödenecek.
“SAVAŞ TAZMİNATI KREDİSİ”
Euronews’in haberine göre, dondurulan Rus varlıklarının büyük kısmı Brüksel merkezli bir merkezi menkul kıymet saklama kuruluşu olan Euroclear’da tutuluyor.
Başlangıçta tahvil olarak tutulan bu varlıklar, zamanla nakde dönüşerek 176 milyar euro (yaklaşık 8,55 trilyon TL) değerinde bir fona ulaştı. Önümüzdeki yıllarda buna ek olarak 10 milyar euro (yaklaşık 485 milyar TL) daha eklenmesi bekleniyor.
Avrupa Birliği’nin ve Almanya Başbakanı Merz’in Ukrayna için gündeme getirdikleri de, Euroclear’da tutulan dondurulmuş Rus parasıyla ilgili.
AB’nin planına göre, “Savaş Tazminatı Kredisi” olarak 140 milyar euro (yaklaşık 6,81 trilyon TL) harcanacak. Bu miktar, düzenli dilimler halinde ve belirli koşullara bağlı olarak serbest bırakılacak. Yardım, bütçe açığını kapatma, acil durumlar ve askeri ihtiyaçlar için kullanılabilecek.
AB’DEN RUSYA’YA İKİ ŞART
AB liderlerinin kararı doğrultusunda, varlıklar ancak iki koşul yerine getirilene kadar dondurulmuş kalacak:
- Rusya saldırgan savaşını sonlandırmalı
- Rusya’nın Ukrayna’ya verdiği zararı tazmin etmesi gerekiyor
Plan, Ukrayna’nın Rusya’dan alacağı tazminatı Komisyon’un sağladığı krediyi geri ödemek için kullanmasını öngörüyor. Ardından Komisyon Euroclear’a, Euroclear da Rusya’ya ödeme yapacak.
Euronews’a göre, “bu mekanizma Moskova’yı yol açtığı yıkımın hesabını vermeye zorlamak için tasarlanmış bir baskı aracı. Ancak Kremlin’in uzun süredir benimsediği tutum göz önüne alındığında, Rusya’nın giderek kabaran bu faturayı ödemeyi kabul etmesi pek olası görünmüyor.”
AB’den Ukrayna planı | Savaş Tazminatı Kredisi: Dondurulmuş Rus parası harcanacak
