DEM Partili Ömer Öcalan, Urfa’da bulunan Germuş Kilisesi’nin tahrip edilmesini Kültür Bakanı Ersoy’a sordu. DEM Partili George Aslan da benzer durumdaki kiliseleri gündeme getirmişti.
HABER MERKEZİ – DEM Parti Milletvekili Ömer Öcalan, Urfa’nın Haliliye ilçesinde bulunan Germuş (Surp Asdvadzadzin – Meryem Ana) Kilisesi’nin tahrip edilmesini Meclis gündemine taşıdı. Öcalan, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’un yanıtlaması istemiyle yazılı soru önergesi verdi.
Öcalan, 19. yüzyılda inşa edilen ve 1915’e kadar Ermeni Ortodoks cemaati tarafından ibadethane olarak kullanılan kilisenin sistematik olarak sahipsiz bırakıldığını, ahır olarak kullanıldığını, defineciler tarafından tahrip edildiğini ve 2023 yılında ise ana kubbesinin bir bölümünün çöktüğünü kaydetti.
Kültür Bakanı Ersoy’un cevaplaması istemiyle verilen soru önergesinde şu sorular yer aldı:
- Germuş Kilisesi’nin güncel mülkiyet ve hukuki statüsü nedir? Yapı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında tescilli midir?
- 2011 yılında “Turizm Gelişim Merkezi” ilân edilmesine rağmen Germuş Kilisesi için etkili bir restorasyon ve koruma çalışmasının yapılmama gerekçesi nedir?
- 2017 ve 2018 yıllarında hazırlanan rölöve ve restorasyon projeleri hangi aşamadadır? Bu projelerin hayata geçirilmemesinin gerekçesi nedir?
- Haliliye Kaymakamlığı tarafından Germuş Kilisesi için görevlendirilen korucu hangi tarihte görevlendirilmiştir?
- Söz konusu korucu görev yaptığı süre boyunca Germuş Kilisesi ve çevresinde defineciler tarafından kaçak kazı yapılmış mıdır? Yapıldıysa bu durum hangi tarihlerde ve kaç kez tespit edilmiştir? Duruma ilişkin herhangi bir soruşturma bulunmakta mıdır?
- Germuş Kilisesi’nin restorasyonu için 2026 Yılı Yatırım Programı kapsamında ayrılan bütçe var mıdır? Varsa tutarı nedir ve hangi takvim çerçevesinde kullanılacaktır?
DEM PARTİLİ ASLAN DA GÜNDEME GETİRMİŞTİ
Bu arada tarihi kiliselere yönelik muameleyi DEM Partili George Aslan da 14 Kasım’da gündeme getirmişti. Aslan, Meclis Plan ve Bütçe Komisyonu’nda Kültür Bakanlığı’nın bütçesi üzerine yapılan görüşmeler sırasında, “restorasyon adı altında yürütülen çalışmalarla pek çok tarihî ve kültürel yapının tahrip edildiğine dikkat çekti. Aslan, tarihî kilise ve manastırların durumuna da dikkat çekerek, şunları söyledi:
“Bizden başka dile getiren parti de yok. Hıristiyanlara ait ibadet mekânlarının bugün içinde bulunduğu durum uzun yıllara yayılan sistematik bir yıkımın ve ihmalin sonucudur. Türkiye genelinde binlerce kilise ve manastırın önemli bir kısmı harabe durumdadır. Bazıları ahır ya da depo olarak kullanılmakta, bir kısmı da camiye dönüştürüldü. Van, Hakkâri ve Mardin Ermeni ve Asuri Süryanilerin yoğun yaşadıkları yerlerdi. Hakkâri bölgesinde geçmişte yüzlerce kilise bulunuyordu. Günümüzde bunlardan Koçanis Kilisesi, Mar Şalita Kilisesi, Mar Abdişo Manastırı gibi yalnızca 20-30 kadarı ayakta kalabilmiştir. Bu yapılar da ne yazık ki yarı yıkık durumdadır. Hakkâri merkeze bağlı Konak köyünde bulunan Mar Şalita, diğer adıyla Koçanis Kilisesi halkımız için çok önemli bir mekândır. 1670’li yıllardan 1915’e kadar Doğu Asur Kilisesi’nin patriklik makamı burada bulunuyordu. Bu süreçte kilise hem dini hem yönetimsel açıdan merkez konumundaydı, günümüzde harabe durumdadır. Van’da Ermenilere ait yüzlerce kilisenin çoğu tamamen yıkılmışken bazıları da kısmen ayaktadır.
Mor Gabriel ve Deyrulzafaran Manastırları hem bölge hem Türkiye için inanç ve tarihî açıdan büyük değer taşıyan yapılardır. Bu yapılar, yalnızca bir halkın değil, ülkenin ortak değerleridir. Bu nedenle, tarihî yapılara ve kentsel mekânlara kilise, cami, sinagog, cemevi diyerek ayırım gözetmeden sahip çıkılmalıdır. Üstelik, ülkenin ortak kültürel mirası olarak bakılmalı ve bu tarihî değerler koruma altına alınmalıdır.”
