2025, bilim ve teknoloji dünyasının en hareketli yıllarından biri olabilir. Uzay araştırmalarında yeni keşifler, ay yolculuklarının sıradanlaşması derken, günlük hayatımızda kolaylaştırıcı gördüğümüz dijital platformların birer korsana dönüşmesi, geleceğe dair tartışmaları derinleştirdi.
HABER MERKEZİ- 2025, uzay araştırmalarında yeni keşiflerle geçti. Dünyanın dışındaki sistem hakkında 10 yıl öncesine kıyasla daha fazla detay biliyoruz artık. Bu kadar bilgiyi bize sağlayan elbette ilerlemiş ve ilerlemekte olan teknoloji. 2025 insanlığa hem iyi hem de kötü haberler verdi. İşte iyisiyle kötüsüyle bilim ve teknoloji dünyasının öne çıkan gelişmeleri:
EN BÜYÜK DÖNEN YAPI KEŞFEDİLDİ
Oxford Üniversitesi öncülüğünde yürütülen çalışmada, yaklaşık 5,5 milyon ışık yılı boyunca uzanan dev bir kozmik filamentin, hidrojen açısından zengin 14 galaksiyi zincir gibi taşıdığı belirlendi. Dünya’dan yaklaşık 140 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan bu yapı, yalnızca boyutlarıyla değil, bütün halinde dönmesiyle de dikkat çekiyor. Gözlemler, filamentin kendi ekseni etrafındaki dönüşüyle, üzerindeki galaksilerin dönüş yönlerinin belirgin biçimde hizalandığını ortaya koyuyor.
30 GÜNDE DEVR-İ MARS MÜMKÜN
Rusya’da geliştirilen yeni bir plazma elektrikli roket motoru prototipi, gezegenler arası yolculuk sürelerini kökten değiştirebilecek bir teknoloji olarak öne çıkıyor. Rosatom bünyesindeki bilim insanları tarafından geliştirilen ve manyetik plazma hızlandırıcı prensibine dayanan sistem, Mars’a yapılan tek yönlü uçuş süresini mevcut yaklaşık bir yıldan 30-60 güne kadar düşürmeyi hedefliyor. En az 6 Newton itki üretebilen motor, yüklü parçacıkları 100 km/s hıza ulaştırarak geleneksel kimyasal roketlerin sağladığı özgül itkinin çok ötesine geçiyor.
EN UZUN SEYAHAT 1 SAATLİK OLACAK: FİYATI 10 MİLYON JAPON YENİ
Japonya’nın en büyük seyahat acentelerinden Nippon Travel Agency, yörünge altı uçuşlara dayanan yeni bir projeyle kıtalararası yolculuk sürelerini radikal biçimde kısaltmayı hedefliyor. 2030’lu yıllarda devreye alınması planlanan hizmet kapsamında, yolcuların dünyanın herhangi bir noktasına 60 dakika içinde ulaşması amaçlanıyor. Proje, yeniden kullanılabilir roket sistemleri geliştiren Innovative Space Carrier iş birliğiyle yürütülüyor ve deniz üzerindeki özel platformlardan kalkış yapacak ASCA adlı uzay uçağını temel alıyor. Araç, atmosferin üst sınırına yükselip yörünge altı bir rota izledikten sonra yine deniz üzerindeki başka bir platforma iniş yapacak. Açıklamalara göre gidiş-dönüş bilet fiyatı yaklaşık 100 milyon Japon Yeni, yani 652 bin dolar seviyesinde olacak.
ABD AY’A ASTRONOT GÖNDERMEYE KARAR VERDİ
ABD bu defteri kapatmış gibi görünmüyordu zaten. Ancak ABD Başkanı Donald Trump’ın, Amerikalı astronotların 2028’e kadar Ay’a yeniden gönderilmesini ve 2030’a kadar kalıcı bir Ay üssünün ilk unsurlarının kurulmasını öngören başkanlık kararnamesini imzalaması başka bir yere işaret ediyor: Söz konusu kararname ile ABD’nin uzayda tek güç olması ve Ay’da nükleer reaktörlerin konuşlandırılması hedefleniyor.
TEKNOFEODALİZM: 7 BÜYÜK ŞİRKETİN KARI 131 ÜLKEYE BEDEL
Teknolojinin gelişmesiyle yeni kavramlar da hayatımıza kolaylıkla giriverdi. Teknofeodalizm de onlardan biri. Teknoloji dünyasının derebeyleri, ağaları ya da “muhteşem yedilisi” olarak da bilinen Nvidia, Microsoft, Apple, Alphabet (google), Amazon, Meta Platforms ve Tesla’nın toplam çeyreklik karları 147,4 milyar dolarla 131 ülkenin ekonomisini geride bıraktı. Şirket başına ortalama 21,1 milyar dolarlık kar elde edildi.
FRANSA YAPAY ZEKAYA YÜKLENECEK
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, uluslararası Yapay Zeka Eylem Zirvesi öncesi Fransız televizyon kanalı France 2’ye verdiği röportajda “gelecek yıllarda Fransa’da yapay zeka alanında 109 milyar euro yatırım yapacaklarını duyuracaklarını” belirtti. Macron, bu yatırımın ABD’nin Stargate projesiyle “eş değer” olacağını kaydetti.
APPLE 634 MİLYON DOLAR CEZA ÖDEDİ
Amerikan teknoloji devi Apple, 634 milyon dolarlık patent ihlali cezasıyla karşı karşıya. Kaliforniya Federal Jürisi, şirketin, tıbbi cihaz üreticisi Masimo’ya kan oksijen izleme teknolojisi patentini ihlal ettiği için 634 milyon dolar ödemesi gerektiğine karar verdi.
YASAKLAR AMA ÖZELLİKLE DEEPSEEK YASAKLARI
İtalya, kullanıcılarının ‘verilerini işlememesi’ gerekçesiyle Çin menşeli yapay zeka uygulaması DeepSeek’e erişim engeli getirdi. Açıklamada, “İtalyan kullanıcıların verilerini korumak amacıyla alınan karar, bugün şirketlerden alınan ve tamamen yetersiz bulunan bilgilendirme sonrası yürürlüğe konuldu” ifadesi kullanıldı. Erişimin engellenmesi dışında DeepSeek’e eş zamanlı soruşturma da başlatıldığı kaydedildi.
Japonya merkezli otomobil üreticisi Toyota ve savunma sanayisi şirketi Mitsubishi Heavy Industries, çalışanlarının Çin merkezli firmanın geliştirdiği yapay zeka modeli DeepSeek’I kullanmasını yasakladı. Toyota “Bilgi güvenliği hususunda endişeleri” olduğunu açıkladı. Mitsubishi de çalışanlarının “iş amaçlı” Deepseek kullanımını yasakladığını kaydetti. Japon telekomünikasyon firması SoftBank’in de çalışanlarının DeepSeek’i firmaya ait cihazlarda kullanmalarını yasakladığı belirtildi.
AVUSTRALYA 16 YAŞ ALTINA DİJİTAL DÜNYAYI KAPATTI
Avustralya, sosyal medya kullanımında tarihe geçen bir uygulamaya imza attı: 16 yaşın altındaki tüm çocuk ve gençlerin sosyal medya hesaplarını kapattı. Bu adımla Avustralya, dünyada ilk kez Facebook, Instagram, TikTok, Snapchat, YouTube, X ve benzeri tüm platformlarda 16 yaş altı erişimini tamamen yasaklayan ülke oldu. Yasağa uymayan platformlar 49,5 milyon dolara (yaklaşık 33 milyon ABD doları) varan para cezalarıyla karşı karşıya kalacak.
SKYPE’A VEDA: KAHRIMIZI ÇOK ÇEKTİN
Microsoft’a ait görüntülü ve sesli iletişim uygulaması Skype, 5 Mayıs’ta hizmetlerine son verdi.
Microsoft, 2003’te piyasaya sunulan ve 2010’da 300 milyonu aşkın aktif kullanıcıya ulaşan uygulamanın hizmetlerine “müşterilerin ihtiyaçlarına daha kolay uyum sağlayacak şekilde düzenlenmesi amacıyla” son verileceğini duyurmuştu. Microsoft Teams uygulamasına odaklanacaklarını belirten şirket, Skype’taki kullanıcı verilerinin bu uygulamaya otomatik aktarılacağını bildirmişti.
GROK’A ERDOĞAN’A HAKARET DAVASI
Türkiye’den Grok’a soruşturma ve erişim engeli
X (Twitter)’in yapay zeka uygulaması Grok, kendisine sorulan sorular üzerine Cumhurbaşkanı Erdoğan’a yönelik hakaret içerikli paylaşımlarda bulundu.
Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, olaya ilişkin soruşturma başlatırken, Grok… https://t.co/qNaoUUsD0U pic.twitter.com/dYdnZPFVG5
— MLSA (@mlsaturkey) July 9, 2025
Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, X platformunun yapay zeka aracı Grok hakkında, AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’a yönelik hakaret içerikli yanıtlar verdiği gerekçesiyle soruşturma başlattı. Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği, Grok’a erişim engeli getirildiğini duyurdu. Grok, Türkiye’de erişimi engellenen ilk yapay zekâ aracı oldu.
ARAMA MOTORLARI MÜŞTERİ KAYBETTİ
Yapay zeka destekli arama motorlarının artmasıyla dijital dünyada şu ana kadarki en büyük dönüşümlerden biri yaşanıyor. Birçok yapay zeka destekli özet sonuçlar veren yapay zekalar, kişilerin web sitelerine direkt girmesine gerek duymadan aradığını bulmasını sağlıyor. Similar Web verilerine göre ABD’de 2024–2025 döneminde seyahat ve turizm sitelerinin yıllık arama kaynaklı trafiği yüzde 20, haber ve medya trafiği yüzde 17, e-ticaret trafiği yüzde 9, finans yüzde 7, yemek yüzde 7 ve yaşam-stil yüzde 5 oranında geriledi.
Yeni teknolojiyle bilgi temelli internet siteleri de trafik kaybı yaşıyor. Dünyanın en çok ziyaret edilen sitelerinden biri olan Wikipedia’nın günlük ziyaret sayısı ChatGPT’nin çıkış tarihlerine denk gelen Mart 2022’de 165 milyon iken bu rakam Mart 2025’te 128 milyona inerek yaklaşık yüzde 23 düşüş gösterdi.
TÜRKİYE’NİN YAPAY ZEKA HARİTASI YÜKSEK ÇIKTI: 4 YILDA 3 KAT ARTMIŞ
TÜİK, ilk kez “Yapay Zeka İstatistikleri” yayımladı. Verilere göre, yapay zeka teknolojilerini kullanan girişimlerin oranı 2021’de %2,7 iken 2025’te %7,5’e çıktı. Uzmanlar, yapay zeka okuryazarlığının artırılması gerektiğini söyledi. Yapay zekânın en yaygın kullanıldığı sektör ise yüzde 47,1 ile bilgi ve iletişim faaliyetleri oldu. Onu yüzde 21,1 ile finans ve sigorta, yüzde 15,2 ile teknoloji onarımı izledi. Kullanım amaçları arasında ise pazarlama ve satış faaliyetleri ilk sırada yer aldı. Bu alanı sırasıyla üretim-hizmet süreçleri, Ar-Ge çalışmaları ve şirket içi organizasyonlar takip etti. Yapay zekâyı kullanmayan işletmelerin yüzde 9’u yakın gelecekte kullanmayı düşündüğünü belirtti. Ancak en büyük engel, yüzde 74,2 ile “uzmanlık eksikliği” oldu. Bunu yüksek maliyetler ve hukuki belirsizlikler izledi.
TÜRKİYE’NİN UZAY VATAN PROJESİ
Teknoloji dünyasından ‘yaya’ kalmak istemeyen Türkiye’nin de bir uzay projesi var: Göğe açılan alternatif kapı: uzay vatan! Uzay limanı projesinin adresi Somali. Türkiye, Somali’de kuracağı “Uzay Limanı” ile dünyada kendi fırlatma tesisine sahip sayılı ülkeler arasına girmeyi hedefliyor.
2025’İN DİJİTAL SÖZLÜĞÜNE 3 YENİ KELİME GELDİ
Oxford Sözlük her sene yılın kelimesini açıklar. Bu yılın dikkat çekici kelimesi çevrim içi platformlarda etkileşimi artırmak amacıyla kasıtlı olarak öfke, hayal kırıklığı veya provokasyon yaratmak üzere tasarlanan içerikleri tanımlayan “öfke yemi” (rage bait) terimi “yılın kelimesi” seçilirken, kelimenin kullanım sıklığı da son 12 ayda 3 katına çıktı.
Merriam-Webster da 2025 yılının kelimesini “yapay zeka posası/çöpü” (slop) olarak belirledi. Yapay zeka tarafından büyük miktarlarda üretilen düşük kaliteli dijital içerikleri tanımlayan bu kelime, ekranları dolduran saçma videoları, hatalı reklam görsellerini ve yapay zeka tarafından yazılmış niteliksiz kitapları tanımlamak için kullanılıyor.
Cambridge Sözlük’ün 2025 yılı için kelimesi “parasosyal” (parasocial) olurken, terim bir kişinin tanımadığı bir ünlüyle, kurgusal bir karakterle veya bir yapay zekayla hissettiği tek taraflı bağı ifade ediyor.
