Kırılgan kuraklık yaşayan ülkelerden Meksika’da susuzluğa karşı geliştirilen örnek projelerden biri yağmur suyunu değerlendirme üzerine kurulu. Detaylar Fransız ekoloji- iklim portalı Reporterre’in bu özel haberinde:
HABER MERKEZİ – Monterrey’in yaklaşık otuz kilometre güneyinde yer alan La Boca barajının kıyısında huzurlu bir atmosfer hakim: Kazlar su üzerinde süzülüyor, aileler gölgede öğle yemeği yiyor, su kayağı yapan biri parıldayan yüzeyi yarıyor. Ancak bu pastoral manzara, gerçekte oldukça ciddi bir gerilimi gizliyor: Sık sık kuraklık yaşanan bölgenin en değerli suyu yakında ABD’ye gönderilecek…
1944’te imzalanan bir ikili anlaşma uyarınca, Meksika ve ABD, iki ülke arasında doğal sınır olan Río Bravo nehrinin suyunu paylaşıyor: üçte ikisi Meksika’ya, üçte biri ABD’ye. Ancak Meksika, anlaşmada öngörülen miktarları teslim edemediği için Ekim ayına kadar kuzey komşusuna 1,5 milyar metreküp su göndermeyi taahhüt etti.
Kronik su stresi yaşayan Nuevo León eyaletinde, federal hükümet gerekli suyu buradan temin etmeyi planlıyor. Hedefteki kaynak ise Río Bravo’nun kolu olan San Juan nehri ve bu nehrin üzerindeki barajlar, özellikle La Boca barajı. Bu karar, 2022 kuraklığının izlerini taşıyan bu bölgede gerginliği yeniden tırmandırdı.
“HAFTADA ÜÇ GÜN SUYUMUZ VARDI”
2022 yılında, Meksika’nın ikinci büyük şehri ve ülkenin kuzeyindeki sanayi merkezi olan Monterrey’de yaşam adeta durma noktasına geldi. Musluklar kurudu, okullar kapandı, insanlar tankerlerden su almak için uzun kuyruklar oluşturdu. Baraj yakınındaki Santiago kasabasının sakini Gilberto şöyle hatırlıyor: “Üç gün su geliyordu, sonra üç gün hiç su yoktu.” Şimdi musluklardan tekrar su akıyor ama halk bunu içmeye çekiniyor çünkü eski borulardan atık sular sızıyor.
ABD’nin göz diktiği La Boca barajı gölünün kıyısı – © Emilio Vázquez / Reporterre
Halk, bu durum karşısında kendi çözümünü geliştirdi. Gilberto, belediye spor salonundaki depoları işaret ediyor: “Ailemle birlikte artık bu suyu içiyoruz. Bidonlarımı getirip burada dolduruyorum,” diyor. Artık her litreyi hesaplamak zorunda değil.
İÇME SUYU KAYNAKLARI KIT
2023’ten bu yana bu bina, yerel sivil toplum kuruluşu Agua Regia tarafından kurulan bir yağmur suyu toplama sistemiyle donatıldı. Oluklar sayesinde yağmur suyu üç adet 10.000 litrelik tanka yönlendiriliyor, burada filtrelenerek içilebilir hale getiriliyor. Derneğin yöneticisi Juan Pablo Chávez, “Hatta yağmur olmasa bile sabah nemiyle bile depolar dolabiliyor,” diyor. “Bu sistem burada yaşayan herkes için faydalı: Aileler, genç sporcular, belediye çalışanları…”
Nuevo León eyaletinde, 5,7 milyon nüfusa rağmen yalnızca sekiz benzer sistem kurulmuş durumda ama gelişim süreci başladı. Agua Regia, yerel üniversiteyle birlikte profesyonel kurulumcular yetiştirmek istiyor: “Şimdiye kadar tesisatçılık sadece suyu boşaltmak içindi. Artık onu toplamayı öğrenmenin zamanı geldi.” Chávez’in daha büyük bir hayali var : 800 m²’den büyük tüm sanayi binalarında yağmur suyu toplamanın zorunlu hale getirilmesi. “Gelecek on yıllara hazırlıklı olmalıyız. Eğer barajlar yetersiz kalırsa, insanlar nereye gideceklerini bilmeli.”
Çünkü Meksika’da herkes için her gün su akmıyor. Sosyal politika değerlendirme kurumu Coneval’a göre, nüfusun yalnızca yarısı her gün düzenli suya erişebiliyor. Kuraklık olmasa bile, 12 ila 15 milyon insanın düzenli içme suyuna erişimi yok.
ÇOCUKLAR YAĞMUR ELÇİSİ
Birkaç kilometre ötedeki Apodaca kasabasında, Griselda-Ruiz-Lozano anaokulunun zili yakıcı güneş altında çalıyor. Öğrenciler okul bahçesinin girişinde yer alan mavi çeşmenin etrafında toplanıyor. Diğerleri ise okulun bahçesinde bulunan su deposundan küçük sulama kaplarını dolduruyor.
“Bu su yağmurdan geliyor,” diyor çevre kulübünden sorumlu öğretmen Ruth Rodríguez Torres. 2023’ten beri okul, Isla Urbana adlı Meksikalı STK’nın yürüttüğü “Escuela de Lluvia” (Yağmur Okulu) programına dahil. Sistem basit: çatıdan toplanan yağmur suyu ilk olarak yaprakları tutan bir filtreden geçiyor, ardından çökeltiliyor ve büyük bir depoda saklanıyor.
Isla Urbana’nın bölge koordinatörü Ana Paula Mejorada şöyle açıklıyor: “Bu teknoloji sade, düşük maliyetli ve dayanıklı.” 2009’da kurulan STK, bu türden 45.000’den fazla sistem kurarak yaklaşık 500.000 kişiye ulaştı.
Filtreli çeşmeler, damla sulama, düşük tüketimli tuvaletler, tozlayıcılar için bahçeler ve yıllık farkındalık etkinlikleri: okul çok sayıda inisiyatif başlattı. 2024’teki büyük bir su kaçağında, şehirde birçok yer susuz kalırken okul açık kaldı. “Evde suyum yoktu ama okulda vardı,” diyor müdür Galicia. “Bu yüzden evime de bir yağmur suyu sistemi kurmayı düşünüyorum.”
ALBERTO FIRTINASI ŞİMDİLİK BARAJLARI DOLDURDU, YA SONRA?
2023’te tropik fırtına Alberto, kuzey Meksika için beklenmedik bir nefes alma fırsatı sundu. Yoğun yağmurlar barajları doldurdu, yetkililere umut verdi. Río Bravo yönetim kurulu başkanı Eduardo Ortegón Williamson, “Alberto sayesinde rezervlerimiz dolu. Bu yıl başka kasırgalar da bekliyoruz,” diyor. “Onlar barajları doldurabilir ve ABD’ye olan su borcumuzu çözebilir.”
Ancak durum hâlâ gergin. Su yönetimi kurumu Agua y Drenaje, evlerdeki borularda su basıncını azaltarak %10 tasarruf sağlamaya çalışıyor.
Bazı uzmanlara göre sorunun kökenine inilmesi gerekiyor. Hidrolog Samuel Sandoval Solis şöyle diyor: “Asıl neden kuraklıklar ya da ABD ile yapılan anlaşma değil, Chihuahua eyaletindeki Conchos Nehri’dir.”
Bu nehir, Río Bravo’nun Meksika’daki altı kolundan biri. O bölgede çiftçiler çölün ortasında çok su isteyen ceviz ağaçları dikmiş. Sonuç: “Monterrey, Chihuahua’daki su aşırı kullanımının bedelini ödüyor,” diyor Sandoval Solis. “Barajlar dolu olsa bile, ABD’ye şimdi su göndermek bizi yeni bir krize sürükleyebilir.”
Yağmur suyu toplamak mucizevi bir çözüm değil. Kısmi, mevsimsel ve gökyüzüne bağlı. Ama en azından bir çözüm. “Bu çözüm değil, bir çözüm,” diye vurguluyor Ana Paula Mejorada. Ve eğer yine bir su krizi yaşanırsa, bu topluluklar en azından bir adım önde olacak.
